«Ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα» έγραψε ο Καρλ φον Κλαούζεβιτς, αλλά είναι που δεν πρόλαβε το Μουντιάλ της Αργεντινής. Αλλιώς θα συμπλήρωνε σίγουρα πως το ποδόσφαιρο είναι η συνέχιση του πολέμου –άρα, και της πολιτικής– με άλλα μέσα.
Περίληψη των προηγουμένων: στο Μουντιάλ του 1974 οι Χιλιανοί προκρίθηκαν με το πιο θλιβερό γκολ του κόσμου, αυτό που πέτυχε ο Φρανσίσκο «Τσαμάκο (πιτσιρίκος)» Βαλντές Μουνιόζ στο αιματοβαμμένο Εθνικό Στάδιο του Σαντιάγκο, μπροστά σε 18.000 θεατές αλλά χωρίς αντίπαλη ομάδα.
Η Σοβιετική Ένωση αρνήθηκε να κατέβει στη ρεβάνς του 0-0 της Μόσχας. Για να φτάσουμε εκεί προηγήθηκε, τον Αύγουστο του 1973, ένα μπαράζ με το ισχυρότατο Περού στο Μοντεβιδέο, που έληξε 2-1 για τη Χιλή, και τον Σεπτέμβριο του 1973, το πραξικόπημα που ανέτρεψε τον Σαλβατόρ Αλιέντε κι έφερε τον Πινοσέτ στην εξουσία. Γνωστά όλα αυτά.
Η εποχή των δικτατόρων
Τέσσερα χρόνια μετά, ο Πινοσέτ έχει εγκατασταθεί για τα καλά στην εξουσία – θα παραμείνει για άλλα δεκατρία σκληρά και σκοτεινά χρόνια– και η Εθνική Περού είναι πάλι το προτελευταίο εμπόδιο που έχει να αντιμετωπίσει η Χιλή πριν φτάσει στο Μουντιάλ της Αργεντινής.
Είμαστε στη μαύρη, για τη Λατινική Αμερική, δεκαετία του ’70: το 1975, ένα ακόμα στρατιωτικό πραξικόπημα, στο Περού αυτήν τη φορά, φέρνει τον στρατηγό Φρανσίσκο Μοράλες Μπερμούδες στην εξουσία. Μάρτιος 1977. Σε δυο χρόνια θα γιορταστεί η εκατοστή επέτειος της έναρξης του «Πολέμου του Ειρηνικού» –ωραιότερο όνομα πολέμου δεν μπορέσαμε να βρούμε– με τον οποίο η Χιλή κατέκτησε την επαρχία Ταραπακά του Περού και στέρησε οριστικά στη Βολιβία την έξοδο στη θάλασσα.
Τι ωραία ευκαιρία για τους δυο στρατηγούς αυτό το ματς στη Λίμα! Είναι το τελευταίο στον όμιλο, το Περού θέλει οπωσδήποτε νίκη για να προκριθεί στα μπαράζ. Ο στρατηγός Μοράλες Μπερμούδες στέκεται στο προφανές: η νίκη στο ματς, η πρόκριση στο Μουντιάλ, θα είναι το προανάκρουσμα για την εκδίκηση του περουβιανού λαού απέναντι στους μισητούς εχθρούς, ενδεχομένως και για την ανάκτηση των χαμένων εδαφών. Εξάλλου, αυτός ο στρατηγός βρίσκεται σε θέση ισχύος: η εθνική ομάδα των Ίνκας γνωρίζει τη χρυσή εποχή της: δυο χρόνια πριν κέρδισε το Κόπα Αμέρικα, με τον Τεόφιλο Κουμπίγιας να αναδεικνύεται καλύτερος παίκτης του τουρνουά, μεταξύ άλλων χάρη σε ένα πανέμορφο φάουλ με τη Βραζιλία.
Το πανέμορφο γκολ του Τεόφιλο Κουμπίγιας
Ο στρατός του Περού δεν πάει πίσω: όχι μόνο είναι ισχυρότερος από τον χιλιανό, αλλά παραμένει και καλύτερα εξοπλισμένος, καθώς, από το 1976, η λεγόμενη «Τροπολογία Κένεντι» ή «Πράξη Ελέγχου Εξαγωγής Όπλων» θέτει σε πολύ αυστηρό έλεγχο τις πωλήσεις αμερικάνικων όπλων στη Χιλή. Στις μέρες μας, ο Χιλιανός δημοσιογράφος Λουίς Ουρούτια Ο΄Νελ, γνωστός και ως «Τσόμσκι», ο οποίος πρώτος μίλησε για τη γεωπολιτική σημασία του ματς, στο κεφάλαιο «Τότε που κατασκοπεύαμε το Περού», του βιβλίου «Μυστικές Ιστορίες του Χιλιανού Ποδοσφαίρου III», υποστηρίζει πως υπήρχε, και μάλιστα σε προχωρημένο στάδιο, κανονικό σχέδιο συμμαχίας του Περού με τη Βολιβία και την Αργεντινή, με σκοπό την ανάκτηση του βόρειου τμήματος της Χιλής.
Πώς να χάσεις ένα ντέρμπι αλλά να κερδίσεις έναν πόλεμο
Ο στρατηγός Πινοσέτ, αναγκαστικά, κοιτάζει πέρα από το προφανές: αυτό το ματς, που έχει ξεσηκώσει τα πλήθη στη γειτονική χώρα, είναι μια χρυσή ευκαιρία για να πετύχει τους δικούς του στόχους: την κατασκοπία των στρατιωτικών δυνάμεων του Περού. Πιθανότατα, είχε συλλάβει το σατανικό σχέδιο ήδη από τον πρώτο γύρο των αγώνων του Γ΄ Ομίλου της ζώνης της Ν. Αμερικής, για αυτό και για πρώτη φορά στη δικτατορική του καριέρα καταδέχτηκε να πάει στο γήπεδο για να παρακολουθήσει το Χιλή-Περού στο Εθνικό Στάδιο του Σαντιάγκο.
Η ιδέα ήταν ότι ο συνάδελφός του θα τον μιμηθεί στη ρεβάνς –τον μιμήθηκε. Για τον ίδιο λόγο, ο Πινοσέτ θα στείλει, λίγες μέρες πριν από το ματς, και τάχα για φιλανθρωπικούς σκοπούς, έγχρωμες συσκευές τηλεοράσεως σε διάφορες χριστιανικές αδελφότητες στο Περού, ώστε να μπορέσουν όσο το δυνατόν περισσότεροι Περουβιανοί να δουν το ματς. Διότι ο δικτάτορας θα παραμείνει και σε αυτό ενάντιος στις επιθυμίες του λαού του: επιθυμεί και ελπίζει πως το Περού θα νικήσει και ότι τη νίκη και την πρόκριση θα ακολουθήσει παλλαϊκός ενθουσιασμός που θα ξεσηκώσει τους πάντες, ακόμη και τους στρατιώτες, ακόμη και τους αξιωματικούς, και πρώτον από όλους τον αρχηγό του στρατού, τον στρατηγό Μοράλες Μπερμούδες. Έτσι, μέσα στον χαμό, τα μαχητικά αεροπλάνα του χιλιανού στρατού θα μπορέσουν ανενόχλητα να μπουν στον εναέριο χώρο του Περού και να σημειώσουν με ακρίβεια τις θέσεις των στρατιωτικών βάσεων.
Ο Πινοσέτ θα πέσει μέσα στις προβλέψεις του. Ενδεχομένως καθόλου τυχαία. Την παραμονή του αγώνα, πολλοί Χιλανοί παίκτες, ανάμεσά τους και ο τερματοφύλακας, παθαίνουν τροφική δηλητηρίαση. Στο ημίχρονο, η ομιλία του προπονητή της Χιλής Κουαπολικάν Πένια στους παίκτες του διακόπτεται από διάφορους Χιλιανούς αξιωματούχους που μπαίνουν στα αποδυτήρια, καταστρέφοντας την όποια συγκέντρωση των παικτών –το σκορ είναι ακόμη 0-0. Η Χιλή θα χάσει 2-0.
Στο 49΄, ο κοντούλης Ούγκο Σοτίλ θα πηδήξει μισό μέτρο ψηλότερα από τους αμυντικούς της Χιλής, πιο ψηλά και από τον Ελίας Φιγκερόα, τον Νοτιοαμερικάνο Φραντς Μπεκενμπάουερ –σύμφωνα με τον ίδιον τον Φραντς Μπεκενμπάουερ- και θα κάνει το 1-0 με κεφαλιά. Έξι λεπτά αργότερα ο Χουάν Κάρλος Ομπλίτας θα κάνει το 2-0.
Ακολουθούν σκηνές απερίγραπτης πατριωτικής έξαρσης στο Εθνικό Στάδιο της Λίμα. Ο Μοράλες Μπερμούδες, τρελαμένος, κατεβαίνει στον αγωνιστικό χώρο, όπως και εκατοντάδες θεατές. Φοράει τη φανέλα του αρχηγού Χούλιο Μενέντες –τη ζήτησε επιτακτικά: «δώστε μου τώρα τη φανέλα, τη θέλω ιδρωμένη»– κάνει τον γύρο του θριάμβου μαζί με τους παίκτες και παροτρύνει το πλήθος να τραγουδήσει μαζί του τον εθνικό ύμνο. Υποκύπτει μάλιστα στο αίτημα των θεατών («sin toque de queda, sin toque de queda!»): εκείνη τη νύχτα δεν θα υπάρξει απαγόρευση κυκλοφορίας, μπορούν όλοι να πανηγυρίσουν ανενόχλητοι μέχρι το πρωί.
Στους πανηγυρισμούς συμμετέχει κι ο Αουγκούστο Πινοσέτ, αλλά από το Σαντιάγκο. Μαχητικά αεροπλάνα ξεκινούν από τη βάση της Αντοφαγκάστα, στη βόρεια Χιλή, και όλη τη νύχτα της 26ης Μαρτίου του 1977 φωτογραφίζουν τις θέσεις του περουβιανού στρατού. Η Χιλή είναι λίγο πιο έτοιμη για την πολεμική σύγκρουση που ετοιμάζεται.
Επίλογος (θλιβερός): Επιχείρηση Κόνδωρ
Ο πόλεμος ανάμεσα στη Χιλή και στο Περού αποφεύχθηκε, τελικά. Το Περού θα παίξει στα μπαράζ με τη Βραζιλία και τη Βολιβία, θα καταλάβει μια από τις δυο θέσεις που οδηγούν κατευθείαν στο Μουντιάλ της Αργεντινής. Θα τερματίσει πρώτο στον όμιλό του, μπροστά από την Ολλανδία. Στην επόμενη φάση θα φάει δέκα γκολ σε τρία ματς. Ειδικά στο ύποπτο τρίτο ματς, με την Αργεντινή, θα φάει επιδέξια ακριβώς όσα γκολ χρειάζεται, ώστε η Αργεντινή να φτάσει στον τελικό σε βάρος της Βραζιλίας. Τριάντα τέσσερα χρόνια μετά, ο Περουβιάνος γερουσιαστής Τζενάρο Λεντέσμα θα παραδεχτεί πως το ματς ήταν κανονισμένο.
Το αντάλλαγμα που ζήτησε και πήρε ο στρατηγός Μοράλες Μπερμούδες από τον Αργεντινό δικτάτορα Χόρχε Βιντέλα ήταν τρομακτικό, δεκατρείς ζωές: το Περού έστειλε δεκατρείς πολιτικούς κρατούμενους στην Αργεντινή, η οποία είχε τη φρικιαστική τεχνογνωσία να τους υποβάλλει σε σκληρά βασανιστήρια ώστε να ομολογήσουν πράγματα που δεν έκαναν ποτέ. Αυτή η συνεργασία μεταξύ των δύο δικτατόρων έγινε στο πλαίσιο ενός ευρύτερου σχεδίου, που είχε την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Κόνδωρ».
Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, οι απαγωγές, οι θάνατοι κι οι εξαφανίσεις πολιτών από την Ουρουγουάη, τη Χιλή, την Παραγουάη, τη Βολιβία, το Περού, αλλά και από τη Ιταλία, φτάνουν τις εξήντα χιλιάδες. Από τις αρχές της δεκαετίας του 2010, μια σειρά δίκες, στη Λατινική Αμερική και στην Ιταλία, επιχειρούν να αποδώσουν δικαιοσύνη με καθυστέρηση τριών δεκαετιών. Ο στρατηγός Μοράλες Μπερμούδες φυγοδικούσε για χρόνια. Τουλάχιστον μέχρι τον περασμένο Σεπτέμβριο, όταν οι δικαστικές αρχές του Περού ξανάνοιξαν τον φάκελο των εγκλημάτων της δεκαετίας του 1970.
Στο μέτωπο Περού-Χιλής, είχαμε, από τη αρχή του 2015 μια σκοτεινή υπόθεση κατασκοπίας –με κατηγορούμενη, πάλι, τη Χιλή– και ένα θριαμβευτικό 3-4 στη Λίμα στις 14 Οκτωβρίου για τα προκριματικά του Μουντιάλ του 2018. Η πολιτική και το ποδόσφαιρο συνεχίζονται με παρόμοια μέσα.
https://www.youtube.com/watch?v=XWcnjjaAxC0
Λένα Δελβερούδη
Πηγές:
Nikolas Cougot, 1977: Quand le Chili espionne le Pérou
Matt Roper, We fixed it! Peru senator claims 1978 World Cup game against Argentina was rigged