(Δημοσιεύτηκε στο ένατο τεύχος του HUMBA!)
Στάδιο Παρτιζάνα, Βελιγράδι
Τετάρτη 8 Αυγούστου κι ώρα 22:45: η ΑΕ Λεμεσού πανηγυρίζει την πρώτη της εκτός έδρας νίκη σε ευρωπαϊκό αγώνα, ζευγαρώνοντας τις επιτυχίες της κόντρα στην Παρτιζάν με 1-0 και προκρίνεται επάξια στα πλέι οφ του Τσάμπιονς Λιγκ (αποκλείστηκε στη συνέχεια από την Άντερλεχτ).
Το Βελιγράδι δεν απέχει πολύ από τα μέρη μας, για αυτό η κλήρωση της πρωταθλήτριας Κύπρου με την αντίστοιχη της Σερβίας ήταν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για ένα άκρως ποδοσφαιρικό ταξίδι. Ύστερα από ταξίδι μισής ημέρας με το λεωφορείο και κάτι περισσότερο από 800 χιλιόμετρα, αφιχθήκαμε την ημέρα του αγώνα στη σερβική πρωτεύουσα, μια πόλη που έχει κρατήσει το χρώμα του πάλαι ποτέ κομμουνιστικού παρελθόντος της αλλά είναι εμφανή κι έντονα τα σημάδια της ανάπτυξης. Αφού σκοτώσαμε την ώρα μας κάνοντας τουρισμό, το απογευματάκι πήραμε το δρόμο προς το γήπεδο της Παρτιζάν, στο κέντρο της Άσπρης Πόλης (η μετάφραση του Βελιγραδίου στα ελληνικά) και μόλις μερικά μέτρα πιο δίπλα από το Μαρακάνα του Ερυθρού Αστέρα. Προμηθευτήκαμε το εισιτήριο από το ειδικό εκδοτήριο για τους Κύπριους φιλάθλους. 400 δηνάρια, δηλαδή 3,5 ευρώ. Εξονυχιστικός έλεγχος πριν την είσοδο. Παραλίγο να μου κρατήσουν την εικονίτσα της Αγίας Παρασκευής που είχα πάρει από την εκκλησία της στο Καλαμεγκντάν νωρίτερα, ανήμερα της εορτής της (οι Σέρβοι ακολουθούν το παλιό -όπως λέμε εμείς- ημερολόγιο). Το γήπεδο εξωτερικά δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο, με αρκετά γκράφιτι, κλασικό γήπεδο χώρας του πρώην ανατολικού μπλοκ με τους περίεργους πυλώνες. Εσωτερικά, είναι σαφώς καλύτερο. Μικρό σε χωρητικότητα, με τις κερκίδες να είναι οβάλ και να ενώνονται μεταξύ τους. Εκ πρώτης άποψης, αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι δύο πράγματα. Πρώτον, τα καθίσματα είναι χρώματος μπλε, κόκκινου και κίτρινου και όχι στα ασπρόμαυρα της ομάδας. Δεύτερον, δεν υπάρχουν επίσημα, παρά μόνο στη μεγάλη κερκίδα που βρίσκεται απέναντι από τα δημοσιογραφικά, οι θέσεις VIP περιορίζονται σε δύο σειρές στο πάνω μέρος των καθισμάτων και μάλιστα αυτές οι δύο σειρές είναι και οι μόνες σε όλο το γήπεδο που καλύπτονται με μικρό στέγαστρο.
Ο κόσμος άρχισε να συρρέει από νωρίς στις εξέδρες χωρίς παρατράγουδα. Το “Παρτιζάνα δεν γέμισε αλλά είχε περίπου 16.000 θεατές, μεταξύ των οποίων και 600-700 Κύπριοι από τη Μεγαλόνησο και την Ελλάδα που έδωσαν με σθένος και κέρδισαν τη “μάχη” της κερκίδας, βοηθούμενοι κι από την εξέλιξη του αγώνα.
Η αστυνομική παρουσία ήταν διακριτική. Τόσο βαρετά που τα όργανα της τάξης στο χώρο του στίβου, περιμετρικά του χλοοτάπητα, έπαιζαν με τις ξιφολόγχες! Οι φανατικοί της Παρτιζάν, με το δυναμικότερο σύνδεσμο να αποκαλείται Γκρομπάρι και να είναι αδελφοποιημένος με τη Θύρα 4 του ΠΑΟΚ, κατέλαβαν το νότιο πέταλο του γηπέδου, με αρκετές σημαίες. Από την άλλη, οι Κύπριοι είχαν μια λιγότερο ομοιογενή κερκίδα. Νεαροί που ταξίδεψαν οδικώς από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη για να φωνάξουν για την αγαπημένη τους ομάδα, μεγαλύτεροι σε ηλικία άνω των 50 και 60 που είχαν σαφώς πιο ήσυχη παρουσία και πολλές γυναίκες. Οι Κύπριες αγαπούν το ποδόσφαιρο, φορούν μπλούζες των ομάδων τους και δεν διστάζουν να ταξιδέψουν στους εκτός έδρας αγώνες, όχι μόνο ίσως για να ακολουθήσουν τον φίλο ή σύζυγό τους αλλά για να αποτελέσουν οι ίδιες ζωντανά μέλη της οργανωμένης κερκίδας.
Ανάμεσά τους κι ένας Σέρβος από το κυλικείο με ψεκαστήρα στην πλάτη που σου έβαζε αναψυκτικό έναντι 200 δηναρίων! Μοναδική μορφή! Αφού οι υπεύθυνοι πότισαν το γήπεδο, όχι με τα συνηθισμένα μπεκάκια αλλά με το λάστιχο (!), έφθασε η ώρα της έναρξης. Δεκάδες καπνογόνα με κίτρινο καπνό από την κερκίδα των φιλοξενουμένων όταν οι δύο ομάδες έκαναν την εμφάνισή τους στον αγωνιστικό χώρο. “Στη χύτρα με το lsd, εκεί που πέσαμε όταν ήμασταν μικροί, δεν ήμασταν ποτέ καλά, ΑΕΛ λαός, ΑΕΛ λαός, πρωτάθλημα” ήταν το κυρίαρχο σύνθημα στα χείλη των Κυπρίων που είδαν πέρυσι την ομάδα τους να κερδίζει τον τίτλο στο νησί ύστερα από 44 χρόνια. Το 0-1 στο 22ο λεπτό από τον Ντόσα Τζούνιορ σε μια στημένη φάση πανηγυρίστηκε έξαλλα από τους “Λέοντες” που έβλεπαν τους παίκτες του Πάμπου Χριστοδούλου -στην αρχική ενδεκάδα ήταν ένας Κύπριος, ένας Αργεντινός, δύο Ανγκολέζοι, δύο Βραζιλιάνοι, δύο Πορτογάλοι, ένας Γάλλος, ένας Ιβοριανός και ο Ντόσα Τζούνιορ από την Πορτογαλία που είναι πολιτογραφημένος Κύπριος- να ελέγχουν πλήρως το ματς αν και το έκαναν …λίγο πιο ενδιαφέρον με τη γρήγορη αποβολή στο 28′ του Μοντέιρο.
Η Παρτιζάν έδειχνε ανήμπορη να αντιδράσει, παρά μόνο έχασε μερικές καλές ευκαιρίες στο τελευταίο δεκάλεπτο. Οι οπαδοί της όμως δεν σταμάτησαν να τραγουδούν. Μάλιστα, ούτε μία στιγμή δεν γιουχάισαν τους παίκτες τους. Πέρυσι, αποκλείστηκαν από την άσημη Σάμροκ Ρόβερς, φέτος από την ΑΕΛ με δύο ήττες αλλά όλοι στις θέσεις τους, μέχρι το φινάλε χωρίς να κράζουν παίκτες και προπονητή. Και συνέχισαν μετά το τελευταίο σφύριγμα του διαιτητή. Όλοι στην κερκίδα των φανατικών έμειναν στη θέση τους κι άρχισαν τα συνθήματα. “Κύπρος σε αγαπώ” φώναζαν, για να πάρουν την αντίστοιχη απάντηση από τους φιλοξενούμενους. “Κόσοβο, Κόσοβο” οι Παρτιζάνοι, “Σέρμπια, Σέρμπια”, οι Κύπριοι. Αυτή η ανταλλαγή συνθημάτων κράτησε για περισσότερο από δέκα λεπτά, πριν αποχωρήσουν οι γηπεδούχοι από το γήπεδο.
Οι οπαδοί της ΑΕΛ έμειναν για περίπου μία ώρα στο χώρο κάτω από την κερκίδα με κλειδωμένες τις πόρτες, ξεκινώντας τα συνθήματα για τους εντός των τειχών “φίλους” τους. Θυμήθηκαν τον Απόλλωνα, τον ΑΠΟΕΛ και την Ομόνοια, μέχρι να έρθουν στην έξοδο τα λεωφορεία από τη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα για την αποχώρηση.
Το 0-1 στο Βελιγράδι ήταν η πρώτη εκτός έδρας νίκη της ΑΕΛ στην ευρωπαϊκή της ιστορία και η δεύτερη συνεχόμενη πρόκριση μετά από αυτή κόντρα στη Λίνφιλντ που είχε προηγηθεί τον Ιούλιο. Σε αυτά τα γήπεδα όταν παίζουν ομάδες που δεν ανήκουν στην ελίτ, μπορεί κανείς να απολαύσει πραγματικό ποδόσφαιρο που ακόμα δεν έχει μολυνθεί από την άκρατη εμπορευματοποίηση. Συνδεσμιακά κινήματα, ultras στην κερκίδα, οπαδούς που ταυτίζονται με τους παίκτες και την ομάδα τους με ένα ιδιαίτερο δέσιμο. Οι ΑΕΛίστες μετά τη λήξη πανηγύρισαν την πρόκριση δεόντως με τα κατάλληλα συνθήματα. “Είναι τρελός ο πρόεδρος” για τον αναμορφωτή Ανδρέα Σοφοκλέους, “Πάμπο αλήτη, τους έκλεισες το σπίτι” για τον αρχιτέκτονα αυτής της ομάδας, προπονητή Πάμπο Χριστοδούλου. Μάλιστα, ο τελευταίος ξεκούμπωσε βιαστικά το πουκάμισό του και έδειξε το τατουάζ στο δεξί ώμο, υψώνοντας ψηλά τις γροθιές του. Για μερικά δευτερόλεπτα, ξέχασε το πρωτόκολλο και έγινε ένα με τους οπαδούς.
Δεν είναι άλλωστε μικρό πράγμα για την ΑΕΛ να ξεπερνάει δύο διαδοχικούς γύρους του Τσάμπιονς Λιγκ, έστω και στην προκριματική φάση, όταν για δεκαετίες αγνοούσε τη λέξη πρόκριση και την εκτός των συνόρων της νίκη.
Αυτή η ομάδα που πέρυσι κατέκτησε τον τίτλο χωρίς καμία ήττα την κανονική διάρκεια και μόλις μία στα πλέι οφ, που έχει ελάχιστους Κυπρίους στο ρόστερ της (ο γνωστός μας Μιχάλης Κωνσταντίνου πήγε φέτος στην ΑΕΛ και ήταν στον πάγκο στο συγκεκριμένο παιχνίδι), μπορεί να είχε δεκαετίες να γευτεί τη χαρά του πρωταθλήματος, αλλά την ακολούθησαν στο παρελθόν και την ακολουθούν χιλιάδες κόσμου, χωρίς να συνδέεται με κανένα πολιτικό κόμμα και δίχως να ανήκει σε καμία ιδεολογία, αριστερή ή δεξιά. Αποτελεί εξαίρεση στην πολιτικοποίηση του κυπριακού ποδοσφαίρου όπως θέλησε ο ιδρυτής της, Νίκος Σολομωνίδης το έτος ιδρύσεως, πριν από 82 χρόνια. “Η ΑΕΛ είναι αθλητικό σωματείο. Όχι πολιτική στον αθλητισμό. Μη διαχωρίσετε τους αθλητές με τις πολιτικές τους αντιλήψεις. Οι αθλητές σε οποιαδήποτε φυλή, θρησκεία, χώρα, πολιτική ιδεολογία κι αν ανήκουν, είναι φίλοι κι αδερφοί” ήταν τα λόγια του, που οι επόμενες γενιές φρόντισαν να κάνουν σημαία της ΑΕΛ και να διατηρήσουν το μήνυμα αναλλοίωτο στο πέρασμα των χρόνων.
Στο “Μαρακάνα” του Ερυθρού Αστέρα
Η ποδοσφαιρική περιπλάνηση στο Βελιγράδι για τον αγώνα θα ήταν λειψή εάν δεν περιελάμβανε και βόλτα στο “Μαρακάνα” του Ερυθρού Αστέρα. Κάποτε με χωρητικότητα άνω των 100.000 -εξ ου και η ονομασία από το περίφημο στάδιο στο Ρίο-, αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο γήπεδο της Σερβίας με 55.500 θέσεις. Χρησιμοποιείται από την εθνική ομάδα του Σίνισα Μιχάιλοβιτς πλέον και φυσικά τον Ερυθρό Αστέρα στον οποίον ανήκει. Βρίσκεται σε μικρή απόσταση από αυτό της Παρτιζάν, πέντε λεπτά με τα πόδια ή …ένα τσιγάρο δρόμο. Διεκδικεί με αξιώσεις τον τίτλο του πιο βρώμικου σταδίου στην Ευρώπη! Εξωτερικά, όλοι οι τοίχοι έχουν γκράφιτι! Το τουρ γίνεται μόνο με οργανωμένα γκρουπ δέκα ατόμων κι άνω. Ωστόσο, ένας ευγενικός κύριος, “σκοπός” στην είσοδο, προσφέρθηκε να μας δείξει το γήπεδο. Όπως προαναφέρθηκε, παντού γκράφιτι. Ξεχωρίζει ένα με τους παίκτες του 1991 να σηκώνουν το Κύπελλο Πρωταθλητριών, λίγο πριν την είσοδο. Αριστερά, το προπονητικό κέντρο, η έδρα της ομάδας Νέων. Δεξιά, μία τετραόροφη πολυκατοικία όπου διαμένουν παίκτες και οι οπαδοί ετοιμάζουν τις χορογραφίες τους πριν τους αγώνες. Η είσοδός μας στον αγωνιστικό χώρο έγινε από το τούνελ που βγαίνουν οι ποδοσφαιριστές. Κόκκινα-άσπρα καθίσματα, όχι όμως ομοιόμορφα αφού αλλού υπήρχαν καινούργια κι αλλού παλιά, ξεθωριασμένα. Με μπλε καθίσματα, διαμορφώνεται το όνομα του βασικού χορηγού του συλλόγου, Gazprom στην κερκίδα απέναντι από το στέγαστρο και με άσπρα, το όνομα Delije στην εξέδρα των φανατικών. Όπως είναι γνωστό, οι Delije Seber, ο πιο σημαντικός σύνδεσμος της Τσρβένα Ζβέζντα (Crvena Zvezda, ελληνιστί Ερυθρός Αστέρας) είναι αδελφοποιημένος με τη “Θύρα 7” του Ολυμπιακού. Πάνω από την κερκίδα και περιμετρικά του γηπέδου, στους τοίχους, και πάλι μόνο γκράφιτι! Διακρίνεται με ευκολία αυτό που αποτυπώνει το πρόσωπο του Αρκάν, που είναι ο άνθρωπος που εμπνεύστηκε την ονομασία των “Delije” και τους καθοδήγησε στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Στο γήπεδο, στεγάζονται επίσης το μουσείο της ομάδος με τα πολυάριθμα τρόπαια σε όλα τα αθλήματα που καλλιεργεί αλλά και δύο μπουτίκ που βρίσκονται σε απόσταση είκοσι μέτρων! Η μία είναι η επίσημη της ομάδος, με αρκετά μεγάλη ποικιλία προϊόντων αν και λίγο ακριβή. Όχι για τα δικά μας βαλάντια -τουλάχιστον προ της κρίσης-, αλλά για αυτά των Σέρβων. Το άλλο κατάστημα έχει αποκλειστικά προϊόντα, κυρίως μπλούζες, των Delije, ενώ μεσολαβεί μία κάβα και το ταξιδιωτικό γραφείο του Ερυθρού Αστέρα.
Σε όλο το Βελιγράδι, σε όλα τα καταστήματα ή περίπτερα με αναμνηστικά, μπορεί ο επισκέτπης να βρει ενδιαφέροντα πράγματα, και φθηνά, τόσο για τον Αστέρα όσο και για την Παρτιζάν. Η εντύπωση που εισπράττει πάντως κανείς είναι πως ο Ερυθρός Αστέρας αποτελεί μεγαλύτερο μέγεθος στη σερβική πρωτεύουσα, εκεί που πρέπει να ψάχνεις για ημέρες προκειμένου να βρεις άλλη ομάδα εκτός του βασικού διπόλου που δεσπόζει. Για την ιστορία, αναφέρουμε ότι η Παρτιζάν είναι η πρώτη ομάδα της πρώην Γιουγκοσλαβίας που έπαιξε σε τελικό Κυπέλλου Πρωταθλητριών, το 1966, αλλά ο Ερυθρός Αστέρας η μοναδική που το έχει κατακτήσει, το 1991 κόντρα στη Μαρσέιγ στα πέναλτι στο Μπάρι (οι “ερυθρόλευκοι έχουν κι ένα χαμένο τελικό στο ΟΥΕΦΑ τη σεζόν 1978-79). Παρεμπιπτόντως, για το έπος του 1991 με τη φοβερή εκείνη ομάδα, οι αναφορές είναι ελάχιστες. Ένα πανό στο πάρκινγκ έξω από το γήπεδο με την ημερομηνία, ένα κύπελλο Πρωταθλητριών στην επιγραφή του Red Cafe και μία αφίσα στην μπουτίκ, που είχε εξαντληθεί. “Ακολούθησε ο πόλεμος και οι παίκτες δεν ήταν όλοι από τη Σερβία” μάς είπε ο κατά συνθήκη ξεναγός μας για το θέμα, κάτι που έρχεται σε αντίθεση όμως με το γεγονός ότι ο Κροάτης Ρόμπερτ Προτσινέτσκι μέχρι πριν από λίγο καιρό, βρίσκονταν στον πάγκο της ομάδος.
ΦΩΤΗΣ ΓΑΛΟΥΣΗΣ