1/ Ο Άλκης δεν είναι ο πρώτος νεκρός που όλοι, πλην των οικείων, έμαθαν μετά τον θάνατό του, αλλά είναι μάλλον ο πρώτος που όλοι θα θυμούνται με το μικρό του όνομα και μόνο. Ακόμα και του Αλέξη το επίθετο, του Αλέξη που έγινε σύνθημα και στίχος και τίτλος τραγουδιού και όνομα δρόμου και γέφυρα επικοινωνίας στον χώρο και στο χρόνο, είναι στη μνήμη όλων. Ελάχιστοι, ειδικά εάν έχουν ζήσει εκείνες τις ημέρες, θα δυσκολευτούν να το ανακαλέσουν.
Αντίθετα, ο Άλκης, θα μείνει για πάντα ο Άλκης, ένας 19χρονος που είχε πάει για μπίρες και τον έφαγε μέσα στη μέση του δρόμου μια αγέλη. Που, αν πιστέψουμε τις καταθέσεις της αγέλης (πώς να πιστέψεις το παραμικρό βέβαια σε μια τέτοια απίστευτη ιστορία, πώς να πιστέψεις ανθρώπους που απανθρωπίστηκαν και γίνανε χάροι, πώς να πιστέψεις κάτι που πιθανώς και να λέγεται για λόγους νομικής ελάφρυνσης της θέσης), αν για κάποιο δαιμονισμένο λόγο πιστέψουμε, λοιπόν, κάποια από τα μέλη της είχαν βρεθεί στη θέση του θύματος σε πρότερο χρόνο. Και απλά γλίτωσαν. Και πήραν τα μαχαίρια, τα καράμπιτ, τα λοστάρια και τα χέρια τους, τα χέρια τους, ναι, και φάγανε τον Άλκη. Έτσι έγραψε η ιστορία και έτσι είναι. Η ιστορία εξάλλου δεν γράφεται με αν (τι θα γινόταν άραγε αν ο Άλκης δεν απαντούσε «AΡΗΣ» , απλά απαντούσε «Τίποτα, δεν ασχολούμαι»), γράφεται όμως στην καρδιά του απλού κόσμου. Ο οποίος σύσσωμος και με εντυπωσιακή ομοφωνία (με μέτρο σύγκρισης δολοφονίες με εμπλεκόμενους οπαδούς που είχαν προηγηθεί, δυστυχώς η λίστα είναι μακριά και τα θύματα πολλά- και αρκετά εξ αυτών «άκλαυτα»), όχι απλά καταδίκασε τυπικά, αλλά φάνηκε να συγκινείται και να σοκάρεται πραγματικά.
Γι’ αυτό ίσως και το μικρό του ονόματος, για αυτό και η οικειότητα που δεν ρώτησε κανέναν, ανακυκλωμένη βέβαια και από τα αδηφάγα ΜΜΕ που για μία φορά, σαν σταματημένο ρολόι, έπιασαν τον παλμό και έκαναν, ίσως και άθελά τους, και κάτι που δεν έβλαψε τη νοημοσύνη, την αισθητική και το μέλλον όλων μας. Και τον κατοχύρωσαν, όχι στο πάνθεο των ηρώων, αλλά ως αρχετυπικό χαμένο νέο παλληκάρι, ως Άλκη απλά. Άλκης, λοιπόν. Ας συστηθούμε με ένα παιδί που δεν θα γνωρίσουμε ποτέ και κυρίως με όσα συμπύκνωσαν τα ελάχιστα δευτερόλεπτα που χρειάστηκαν για τη δολοφονία του.
2/ Τίποτα δεν μπορεί να υποκαταστήσει την αίσθηση ενός πρόσφατου νεκρού. Όταν γράφονται αυτές οι γραμμές {πέρσι αρχές Μάρτη}, η αναμενόμενη απόσυρση της αύρας του Άλκη από το προσκήνιο της επικαιρότητας επιταχύνθηκε βίαια από αυτό που κάποιοι έχουν ονομάσει Τρίτο (ή και Τέταρτο για κάποιους μερακλήδες) Παγκόσμιο Πόλεμο. Παρ’ όλα αυτά, είναι προφανές ότι το αρχικό σοκ είχε περάσει και οι όποιοι σπινθήρες της γεννήτριας καταστάσεων, της ρωγμής στον χρόνο και στη συνήθεια που θα μπορούσε ο χαμός του Άλκη να προκαλέσει θα έπρεπε να έχουν γίνει ήδη ορατές. Και δυστυχώς δεν έγιναν. Κάτι που σημαίνει ότι Άλκης ή Άλκηδες θα ξαναϋπάρξουν, καθώς η αποδοχή μιας προσβολής οδηγεί, με μαθηματική ακρίβεια, στην επανάληψή της.
3/ Ποιοι είναι αυτοί που αποδέχτηκαν την προσβολή; Αυτοί για τους οποίους τα γήπεδα είναι τόπος μακρινός, ξένος και ακατανόητος; Αυτοί που βλέπουν απλά 22 μαντράχαλους να κυνηγούν ένα τόπι (και να πληρώνονται και εκατομμύρια, για να είμαστε δίκαιοι) προσβάλλονται και με πολύ απλούστερα πράγματα. Και μόνο η ύπαρξη αυτού του σύμπαντος, στα μάτια τους παράλληλου και ασύμπτωτου με τη ζωή και τα προβλήματά της (οποία πλάνη!), ξένου με την κοινή λογική και την προάσπιση των στοιχειωδών συμφερόντων ενός κανονικού, λογικού ανθρώπου, είναι μια σκέτη προσβολή. Τόση χαμένη ενέργεια, τόσες φωνές και τόση φασαρία, τέτοιο τεράστιο κοινωνικό αποτύπωμα για την απόλυτη σάχλα, το γιγαντιαίο κενό. Αυτοί δεν περιμένουν κάποια δολοφονία για να προσβληθούν. Αυτοί που προσβάλλονται είναι οι συμμετέχοντες, οι κοινωνοί. Αυτοί που δεν έχουν συμφέρον, τουλάχιστον υλικό, αντίθετα χασούρα πλην ελαχίστων «υπαλλήλων» (όπως περιφρονητικά τούς ονομάζουν οι απέναντι, ας έχουν και αυτοί τέτοιους στις τάξεις τους). Αλλά έχουν το σαράκι, τη λόξα, την ακατανόητη επιμονή να μετέχουν σε κάποιο ή κάποια από όλα. Λατρεία της στρογγυλής θεάς, κουλτούρα ή απλή κατανάλωση του γηπέδου, ξέσπασμα στο γκολ και προπονητηλίκι της κερκίδας, ταυτοτικό παραλήρημα με άξονα το χρώμα, τον τόπο, την ιστορία, την προσωπική και την κοινή που διαπλέκονται και σηματοδοτούν ζωές, πορείες, σχέσεις, αφηγήσεις, φυγές, τετελεσμένα και ανοιχτούς λογαριασμούς. Φλέβες πεταμένες, μάτια γουρλωτά κι αγκαλιές, ρυθμικές ή διονυσιακές. Αλλά στον πυρήνα, κοινή αγάπη για κάτι, χαρά, συναίσθημα. Συγκίνηση, συν και κίνηση. Και πάνω απ’ όλα, συμμετοχή σε κάτι μαζικό, κάτι που δεν αφορά στενά την πάρτη, τον εαυτούλη, το καβούκι. Κάτι που δεν εξηγείται με νόμους προσφοράς και ζήτησης, ίσως ούτε με κλασικούς ψυχολογικούς όρους. Κάτι άλλο, κάτι που αν και εμπλέκει εταιρείες και ποσά αμύθητα, ταυτόχρονα είναι κάτι τόσο μακριά από τη μονοκρατορία αυτού που έχει συμπυκνωθεί και κυριαρχήσει με θρησκευτική ευλάβεια και αταβιστική εμμονή: πάρε ατομικό δρόμο από μικρός, γίνε ανταγωνιστικός, πάτα επί πτωμάτων, κοίτα το τομάρι σου, είσαι μόνος και έτσι θα μείνεις, όλοι εναντίον όλων και η καριέρα και η διαφύλαξη του κώλου το μόνο τοτέμ.
Σε μια εποχή που η προσπάθεια ελέγχου της πραγματικότητας έχει αφεθεί από τεράστια κομμάτια, που η αέναη ομφαλοσκόπηση και η αυτοβελτίωση χωρίς καμιά αλληλεπίδραση με το έξω και τους άλλους (που είναι η κόλαση – και τώρα να, έγιναν) έχει γίνει το απόλυτο κέλευσμα, επιμένουν να συμμετέχουν στα κοινά, σε μια κοινή γιορτή, που στενοχωριούνται τόσο πολύ για κάτι που δεν τους αφορά προσωπικά. Αυτοί λοιπόν, οι μετέχοντες, οι συμμετέχοντες, είναι η φυλή που άφησε να γίνει αυτό το αποτρόπαιο έγκλημα στο όνομά της. Αυτούς πρόσβαλε αυτή η ιταμή δολοφονία, πέραν φυσικά των οικείων του Άλκη και της άφατης οδύνης που τους προξένησε. Αυτούς πρώτα στενοχώρησε, αυτούς έπληξε, αυτούς υποβίβασε στα μάτια των άλλων, αλλά και στον εαυτό τους.
4/ Μιλώντας για φυλή. Ποιος πόλεμος είναι εμφύλιος; Όσο και αν φαίνεται παράξενο, οι περισσότερες πολεμικές συγκρούσεις θα ονομάζονταν από την πλειοψηφία των παρατηρητών ως εμφύλιες, ενώ ένα μεγάλο κομμάτι των υπολοίπων είναι αντικείμενο συζήτησης για τον πραγματικό τους χαρακτήρα. Πόλεμος ομοεθνών, ομόγλωσσων και ομόδοξων. Σύγκρουση για τη διαδοχή και την εξουσία. Αποσχιστικοί πόλεμοι για την ανεξαρτησία ή την αυτοδιάθεση εδαφών και πληθυσμών, Επαναστάσεις με πολιτικό και πολιτειακό περιεχόμενο: Η ιστορία είναι γεμάτη με εμφυλίους. Το πρώτο πράγμα που έκαναν οι Έλληνες μετά την Επανάσταση του 1821 είναι δύο εμφυλίους πολέμους. Ακόμα και ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος μπορεί να ιδωθεί ως ένας τεράστιος εμφύλιος, από έναν κυνικό πραγματιστή αναλυτή: σε όλες τις εμπλεκόμενες χώρες πλην Γερμανίας και ΕΣΣΔ (που απλώς είχαν εξαφανίσει τον εσωτερικό εχθρό, κάτι που είναι αναγκαία προϋπόθεση για τον επιθετικό πόλεμο, όπως σκληρά μάς θυμίζει η επικαιρότητα) υπήρχαν ποικίλης έκτασης κομμάτια που υποστήριζαν τους δύο πόλους. Και φυσικά η γκρίζα ζώνη, οι οπορτουνιστές, αυτοί που περίμεναν να γείρει η πλάστιγγα για να πάνε, εκ του ασφαλούς, με τον νικητή. Αυτή η μάστιγα. Που έχει την ευθύνη της και στο χαμό του Άλκη.
5/ Είναι οι δολοφονίες οπαδών από άλλους οπαδούς – 13 τα τελευταία 40 χρόνια– ένας χαμηλής έντασης εμφύλιος; Για να οριστεί κάποιος εμφύλιος, θα πρέπει να οριστεί και η πολιτική κοινότητα που διαχωρίζεται και τμήματά της στρέφονται το ένα ενάντια στο άλλο. Κάτι τέτοιο δυστυχώς ποτέ δεν επετεύχθη, παρά τις συγκινητικές προσπάθειες κάποιων μειοψηφικών ρομαντικών. Είναι εμφύλιος οπαδών; Είναι μήπως εμφύλιος μέσα στη Θεσσαλονίκη; Μέσα στις τάξεις των παοκτζήδων; Είναι κάτι πιο ευρύ αλλά ταυτόχρονα και πιο στενό, Είναι ένας εμφύλιος που σοβεί χρόνια μέσα (στο εσωτερικό κάθε ενός πετάλου) και ανάμεσα σε αυτό που έχει κωδικοποιηθεί ως «οργανωμένοι οπαδοί». Οι οποίοι (και εδώ, οποία έκπληξη!) δεν είναι απαραίτητα και σίγουρα δεν ξεκίνησαν και θεμελιώθηκαν ως «στρατός των προέδρων».
Κανείς πρόεδρος δεν ξεκίνησε με μία καταχθόνια σκέψη που να λέει: Ας φτιάξω έναν στρατό οργανωμένων να με στηρίζει. Και αν ξεκίνησε, κατέληξε να γίνει περίγελος τύπου ΗΛΤΕΞ Λύκοι ή Βόλος.
6/ Τι είναι Έλληνας τελικά; Ένας ελληνικής καταγωγής Αμερικάνος στην Αστόρια, τρίτης γενιάς, που παίζει τάβλι και μιλάει σπαστά, είναι Έλληνας; Κάποιος με μητέρα Ρωσίδα και πατέρα Έλληνα; Το αντίθετο; Και πόση καθαρότητα, πόσες γενιές χρειάζονται για να πεις ότι κάποιος είναι Έλληνας ατόφιος; Οι τουρκόφωνοι μουσουλμάνοι της Θράκης είναι Έλληνες; Και θέλουν να είναι; Οι σλαβόφωνοι της Δυτικής Μακεδονίας; Οι Αρβανίτες; Όποιος παίζει στην Εθνική Ελλάδας, όπως ο Αντετοκούμπο και ο Ζέκα, είναι παραχρήμα και Έλληνας; Κάποιος ελληνόφωνος ράπερ με αμερικανικό διαβατήριο, που το έκαψε όταν η Αμερική βομβάρδισε το Ιράκ, είναι Έλληνας; Κάποιος που γεννήθηκε εδώ και πολύ μικρός πήγε την Αυστραλία είναι Έλληνας; Κάποιος που γεννήθηκε εδώ, αλλά οι γονείς του ήταν από την Αλβανία, και έχει ζήσει όλη του τη ζωή εδώ, πήγε σχολείο, έκανε φίλους, μίσησε και αγάπησε εδώ, είναι Έλληνας; Τελικά έχει σημασία το αίμα και η καταγωγή ή Ελληνας είναι όποιος μετέχει της ελληνικής παιδείας; Έλληνας γεννιέσαι, γίνεσαι ή καταντάς; Ποιο είναι το κριτήριο; Η γλώσσα; (μα στη Θράκη δεν μιλάνε και στην ορεινή Κρήτη είναι ακατανόητοι) Η θρησκεία; (πάνε και οι Συριανοί καθολικοί) Η διαμονή και το πού μεγάλωσε κανείς; (πάει η διασπορά) Το αν έχει προγόνους μόνο Έλληνες; Και αν έχει έναν παππού μη Έλληνα; Ή προπάππου; Και πού τελειώνει αυτό;
Μήπως τελικά Έλληνας είναι όποιος υποστηρίζει ελληνική ομάδα; Έλα ντε.
Ας απαντήσουν οι ληξίαρχοι, η Επιτροπή Ιθαγένειας οι συνταγματολόγοι, οι κοινωνικοί και πολιτικοί επιστήμονες και οι φασίστες που αρέσκονται να μοιράζουν και να αφαιρούν πιστοποιητικά ελληνικότητας.
Αυτό που ξέρουμε όμως είναι ότι όλοι οι συλληφθέντες είναι Έλληνες, και ας ακούγονται κάποια ονοματεπώνυμα σλαβικά. Είναι παιδιά που μεγάλωσαν και έγιναν δολοφόνοι ή συνεργοί τους εδώ. Εδώ έγιναν ΠΑΟΚ, εδώ έμαθαν τι σημαίνει «κυνηγάω σκουλήκια», εδώ πέρασαν όλες τις πίστες που τους οδήγησαν να καβαλήσουν τα αμάξια και να βγούνε με τσαμπουκά στο Χαριλάου. Μην έχοντας στο μυαλό τους να σκοτώσουν ίσως (και αυτό είναι κάτι που δεν θα μάθουμε ποτέ), γεμάτοι ψευδαισθήσεις ότι θα το κάνουν και θα ξεφύγουν και το θύμα απλώς θα φάει το πακέτο του και θα γίνει ένα ακόμα σύνθημα στα στόματα των συνοπαδών, ακόμα και αυτών που έχουν πάρει θέση ή θα έπρεπε να έχουν πάρει θέση στον εμφύλιο που –τι αντίφαση!– γεννά νεκρούς επειδή δεν γίνεται και όχι επειδή γίνεται.
Εθισμένοι στη βία, τη μαμή της ιστορίας.
7/ Όποιος καταδικάζει τη βία από όπου και αν προέρχεται είναι ηλίθιος ή υποκριτής, χωρίς το ένα να αποκλείει το άλλο. Όποιος καταδικάζει τη βία σε όλες τις μορφές και τις προελεύσεις της συλλήβδην, αδιακρίτως, αναδρομικά και καθολικά, καταδικάζει τη δράση της αστυνομίας, το έπος του ’40, την Ελληνική Επανάσταση και τη μάχη του Μαραθώνα.
Υπάρχει βία και βία λοιπόν, Υπάρχει άμυνα, εισβολή υπάρχει και ηρωική στάση, Υπάρχει βία προς και από την εξουσία, τον ισχυρό. Βία προς τα πάνω και προς τα κάτω, αλλά και οριζόντια. Υπάρχει βία καίρια και άκαιρη, τυφλή και στοχευμένη, αναπόδραστη και από επιλογή, υπερβολική και ανεπαρκής. Βία με και χωρίς έλεος, με και χωρίς αισθητική.
Η βία που σκότωσε τον Άλκη όμως, ο τρόπος, το κίνητρο, το θύμα, το αποτέλεσμα δεν έχει καμία δικαιολογία, Δεν χωνεύεται και δεν καλλωπίζεται με τίποτα. Είναι σκέτη, ανόθευτη σαπίλα. Γι’ αυτό και το πάνδημο του πένθους, γι’ αυτό και το τεράστιο κοινωνικό αποτύπωμα, γι’ αυτό και οι αξιέπαινες στα λόγια ανακοινώσεις πολλών από τους «οργανωμένους».
Που δυστυχώς, προβλέψιμα, έμειναν λόγια. Και, τουλάχιστον όσο γράφονται αυτές οι γραμμές, δεν έγιναν πράξεις, συμφωνία, λόγος παντελονάτος, ότι κάτι τέτοιο δεν θα ξαναγίνει. Έστω και σαν διακήρυξη, πολλώ δε μάλλον σαν δέσμη μέτρων που να προσπαθεί όντως να προλάβει το κακό.
Και φυσικά οι εξαγγελίες της καταστολής, που ανακύκλωσαν θλιβερά μέτρα που έχουν εξαγγελθεί και αποτύχει εδώ και χρόνια, μόνο πικρό γέλιο προκαλούν. Το κράτος ούτε θέλει αλλά ούτε και μπορεί να λύσει το πρόβλημα, παρά τα αντιθέτως θρυλούμενα από το ανακυκλούμενο τσίρκο των δημοσιολόγων που βοούν για όξυνση της καταστολής, συνήθως αφού το κακό έχει γίνει. Χαλόου μάγκες, το σύνταγμα έχει γίνει κουρέλι εδώ και χρόνια, ισχύουν αδιανόητες απαγορεύσεις και ποινές ήδη, αν η καταστολή ήταν η απάντηση το πρόβλημα θα είχε λυθεί, η δόση είναι maximum προ πολλού. Η καταστολή δεν επαρκεί, η μεγαλύτερη δόση απλώς θα επιτείνει το πρόβλημα.
Ταυτόχρονα, όποιος στη βία που σκότωσε τον Άλκη βλέπει αδέρφια που πρέπει να κρατήσουν γερά είναι σάπιος. Και πρέπει να αντιμετωπιστεί όχι με την ίδια βία, γιατί όποιος τον αντιμετωπίσει έτσι μεγαλώνει το πρόβλημα, δεν το μικραίνει.
8/ Χάθηκε η ευκαιρία να λυθεί το θέμα τώρα; Ναι. Και χάθηκε γιατί δεν υπήρξε ετοιμότητα και διάθεση για έργα που να στηρίζουν τα ωραία λόγια. Γιατί όλοι αντιλαμβάνονται ότι χρειάζονται ρήξεις, ρίσκα και επιμονή. Χρειάζεται εμφύλιος ασύμμετρος, με προπαγάνδα έξυπνη και πιασάρικη, που να μιλάει τη γλώσσα και να μιλάει στην καρδιά αυτών που πρέπει, με απομόνωση του εχθρού και κυρώσεις, με αποφασιστικότητα και σχέδιο, με λίγη αμυντική αποκλειστικά βία, όταν το θηρίο νιώσει ότι ξηλώνεται το πουλόβερ και δαγκώσει και πολύ μυαλό.
9/ Θα έχουμε και άλλους Άλκηδες; Αφού όλα αυτά δεν θα γίνουν, παρά το σοκ και τα λόγια, σίγουρα. Όπως είχαμε συνέχιση της δράσης της Χρυσής Αυγής μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα.
10/ Τα στρατόπεδα όμως έχουν χωριστεί. Ο σπόρος που έχει ριχτεί δεν άνθισε, αλλά μεγαλώνει και η στιγμή αυτή έκανε τον κορμό πιο γερό από ποτέ, να μην πέφτει πια. Και η ευχή των γονιών του Άλκη, που τους αξίζει όλος ο σεβασμός του κόσμου και για το δράμα τους και για την απίστευτη στάση τους, θα γίνει πράξη κάποτε. Και είναι θέμα χρόνου. Ο σπόρος θα ανθίσει.
Παιδί της Κερκίδας, Πατέρας της Αναταραχής