Στο 2ο τεύχος, το καλοκαίρι του 2010, αποφασίσαμε να μεταφράσουμε ένα κείμενο σχετικό με τα μεγάλα αθλητικά γεγονότα που είχαν διεξαχθεί σε “αναπτυσσόμενες χώρες” μιας και τότε διεξαγόταν το Μουντιάλ στη Ν.Αφρική. Δεν θα μπορούσε να μας αφήσει αδιάφορους φυσικά το όλο κίνημα που είχε δημιουργηθεί πριν την Ολυμπιάδα στο Μεξικό,το 1968, των ΑφροΑμερικάνων για τα κοινωνικά και πολιτικά τους δικαιώματα, που πήρε την τελική του έκφραση κι εικόνα στην απονομή των μεταλλίων των 200 μέτρων. Τα 50χρονα του “68” ευτυχώς είχαν αναφορές και στους μαύρους Κάρλος,Σμιθ αλλά και στον λευκό (Αυστραλό) Νόρμαν. Μια εικόνα είναι 1000 λέξεις…. Μία μέρα μετά από εκείνη την επεισοδιακή απονομή που θα ήταν “βάρος” αλλά και καύχημα και για τους τρεις τους,αλλά και δύο ημέρες μετά την ίδρυση του Κόμματος των Μαύρων Πανθήρων που έπαιξε το δικό της ρόλο στη συνειδητοποίηση των δύο αθλητών κι όχι μόνο, φυσικά.
Με σεβασμό σε αυτούς τους μεγάλους ανθρώπους,αναδημοσιεύουμε δίχως κάποια επιπρόσθετη αναφορά (καθότι γράφτηκαν πολλά αξιόλογα σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) εκείνο το κείμενο, αναλογιζόμενοι τα όσα σημαίνουν για το τώρα, εδώ, στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ και παγκοσμίως…
Έχουν περάσει σαράντα [οκ,πενήντα] χρόνια (σ.τ.μ. το κείμενο είναι γραμμένο το 2008) από τότε που ο Τόμι Σμιθ1, γιος μετανάστη, και ο Τζον Κάρλος2, από το Χάρλεμ, ανέβηκαν στο βάθρο των Ολυμπιακών Αγώνων του 1968. Με τις υψωμένες τους γροθιές, καλυμμένες με μαύρα γάντια, δημιούργησαν την πιο εμβληματική εικόνα στην ιστορία του αθλητισμού. Η εκπληκτική τους χειρονομία, σημάδι εξέγερσης και αντίστασης, δεν ήταν αποτέλεσμα στιγμιαίας παρόρμησης για να γίνει είδηση στα δελτία αλλά αποτέλεσμα αρκετών ετών οργάνωσης.
Μαύροι ερασιτέχνες αθλητές συγκρότησαν το φθινόπωρο του 1967 την OPHR3 για να οργανώσουν ένα αφροαμερικανικό μποϊκοτάζ των Ολυμπιακών Αγώνων του Μεξικού. Ο καθηγητής Χάρι Έντουαρντς4, ο ιθύνων νους της OPHR, και οι Σμιθ (αθλητής στα 200μ.) και Λι Έβανς5 (αθλητής στα 400μ.), οι αθλητικοί της εκπρόσωποι, ήταν βαθιά επηρεασμένοι από τον αγώνα για τη Μαύρη Ελευθερία. Στόχος τους ήταν να καταδείξουν πώς οι Η.Π.Α. χρησιμοποιούσαν τους μαύρους αθλητές για να δημιουργήσουν ψεύτικες εικόνες τόσο στο εσωτερικό τους όσο και σε διεθνές επίπεδο. Τα κίνητρά τους όμως ήταν πολύ περιορισμένα στην αρχή. Όπως μου είπε ο Λι Έβανς: «Ήμουν συνειδητοποιημένος αλλά δεν μιλούσα δημόσια μέχρι το φθινόπωρο του 1967, όταν κανένας δεν μας νοίκιαζε σπίτι κοντά στο πανεπιστήμιο. Μέχρι τότε οι μόνοι μαύροι στο πανεπιστήμιο ήταν αθλητές του ποδοσφαίρου6, του μπάσκετ ή του στίβου. Ο Χάρι Έντουαρντς έκανε τότε το διδακτορικό του και ήταν αρκετά δραστήριος. Μόλις έμαθε το πρόβλημά μας μάς κάλεσε αμέσως σε συνάντηση. Έτσι ξεκινήσαμε την OPHR. Αιτία ήταν ότι δεν βρίσκαμε σπίτι κοντά στο πανεπιστήμιο».
Για τον Σμιθ, όλα ξεκίνησαν από αυτά που άκουγε στα μαθήματα που παρακολουθούσε στο Πανεπιστήμιο Σαν Χοσέ Στέιτ (San Jose State). «Στην πραγματικότητα ξεκίνησα το προηγούμενο εξάμηνο», έλεγε το 1968, προσθέτοντας: «Διάλεξα ένα μάθημα για τη Μαύρη ηγεσία, το οποίο με έκανε να σκεφτώ. Τι στο διάολο γίνεται στις Η.Π.Α.; Είμαι άνθρωπος. Ποια δικαιώματα έχω και ποια όχι; Γιατί δεν μπορώ να έχω αυτά τα δικαιώματα;»
Στην ιδρυτική διακήρυξη της OPHR έγραφαν:
«Δεν πρέπει να επιτρέψουμε άλλο σε αυτήν τη χώρα να χρησιμοποιεί… λίγους “νέγρους” για να δείχνει στον κόσμο πόση πρόοδο έχει κάνει στην επίλυση των ρατσιστικών προβλημάτων, τη στιγμή που η καταπίεση των Αφροαμερικάνων είναι χειρότερη από ποτέ. Δεν πρέπει να επιτρέψουμε άλλο στον αθλητικό κόσμο να επαίρεται ότι είναι προπύργιο φυλετικής δικαιοσύνης, τη στιγμή που οι ρατσιστικές του αδικίες είναι παροιμιώδεις. Όποιος Μαύρος επιτρέπει στον εαυτό του να τον χρησιμοποιούν έτσι… είναι προδότης της χώρας του γιατί επιτρέπει στους ρατσιστές λευκούς να απολαμβάνουν τις ανέσεις τους σίγουροι ότι οι Μαύροι των γκέτο βρίσκονται εκεί επειδή το θέλουν… Ρωτάμε λοιπόν, γιατί να τρέξουμε στο Μεξικό ενώ εδώ σερνόμαστε;».
Οι ρίζες της κίνησης του μποϊκοτάζ φτάνουν πίσω στο 1964, όταν ο μαύρος ακτιβιστής και κωμικός Ντικ Γκρέγκορι (αθλητής παλαιότερα στο κολέγιο) κάλεσε σε διεθνές μποϊκοτάζ των αγώνων του ’64 μαζί με τον βετεράνο Ολυμπιονίκη Μαλ Γουίτφιλντ. Ο τελευταίος δήλωσε κάποτε στο περιοδικό Ebony ότι έχει φτάσει η στιγμή για τους νέγρους αμερικανούς αθλητές να μπουν στη μάχη για τα πολιτικά δικαιώματα, μια μάχη που θέλει χρόνο ακόμα για να κερδηθεί.
ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΚΑΡΙΜ
Ένα από τα πρώτα μέλη της OPHR ήταν ο Λιού Άλσιντορ7. Ο Άλσιντορ, γνωστός αργότερα ως Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ, ήταν τότε ο πλέον υποσχόμενος κολεγιακός αθλητής των Η.Π.Α. Κυριαρχούσε στον κόσμο του μπάσκετ ως σέντερ της ομάδας του UCLA, υπό τις οδηγίες του Τζον Γούντεν (John Wooden). Ο Άλσιντορ εξήγησε στο περιοδικό Sports Illustrated τους λόγους που τον ώθησαν να συμμετάσχει στην OPHR:
«Ένιωθα όλο και πιο μόνος και πληγωμένος από την προκατάληψη και τελικά πήρα την απόφαση μου… Άφησα στο πίσω μέρος του μυαλού μου όλη την κανονικότητα της κολεγιακής ζωής και έπεσα με τα μούτρα στις μαύρες και στις θεολογικές σπουδές. Αποσύρθηκα για να βρω τον εαυτό μου. Δεν προσπάθησα να ολοκληρώσω τις σπουδές μου. Με συνεπήρε το ενδιαφέρον μου για τον Μαύρο άνθρωπο, τη Μαύρη Δύναμη, τη Μαύρη περηφάνια, το Μαύρο θάρρος. Αυτό μου ήταν αρκετό. Ήμουν γεμάτος σοβαρές ιδέες. Μπορούσα να αντιληφθώ ολόκληρη την εξέλιξη του μαύρου ανθρώπου και της ιστορίας του. Έτσι αναπτύχθηκε το ενδιαφέρον μου και για το Ισλάμ».
Στην ιδρυτική διάσκεψη της OPHR ο Άλσιντορ [Τζαμπάρ] έκανε μια καταλυτική παρέμβαση. Είπε: «Είμαι το μεγάλο αστέρι του μπάσκετ, ο ήρωας του σαββατοκύριακου, ο Αμερικανός του καθενός. Λοιπόν, πέρσι το καλοκαίρι παραλίγο να σκοτωθώ από έναν ρατσιστή μπάτσο που πυροβολούσε μια μαύρη γάτα κάπου στο Χάρλεμ. Πυροβολούσε στο δρόμο όπου άνθρωποι απλά στέκονταν ή έκαναν τη βόλτα τους. Δεν τον ένοιαζε όμως. Στο κάτω κάτω είμαστε απλά νέγροι. Κατάλαβα λοιπόν ότι αντιμετωπίζουμε μια κόλαση όχι επειδή δεν είμαστε σταρ του μπάσκετ ή επειδή δεν έχουμε λεφτά. Αντιμετωπίζουμε μια κόλαση επειδή είμαστε μαύροι. Ο καθένας από εμάς πρέπει να αντισταθεί σε αυτό. Εγώ αντιστέκομαι χρησιμοποιώντας ό,τι έχω. Αντιστέκομαι από εδώ».
Ο ΑΓΩΝΑΣ ΑΡΧΙΣΕ
Η OPHR είχε πέντε βασικά αιτήματα:
-
Να επιστραφεί ο τίτλος στον Μοχάμεντ Άλι8. Ο Άλι έχασε τον τίτλο του το 1967 επειδή αρνήθηκε να πολεμήσει στο Βιετνάμ9.
-
Να φύγει ο Έιβερι Μπράντατζ από επικεφαλής της Ολυμπιακής Επιτροπής των Η.Π.Α. Ο Μπράντατζ ήταν γνωστός θιασώτης της λευκής ανωτερότητας και αυτός που άναψε το πράσινο φως για να γίνουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1936 στο Βερολίνο. Κάποτε, σε αγώνα στο Μάντισον Σκουέαρ Γκάρντεν (Madison Square Garden) επαίνεσε το χιτλερικό καθεστώς. Ως πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής ήταν αντίθετος στη συμμετοχή των γυναικών στις Ολυμπιάδες.
-
Να αποκλειστεί η Νότια Αφρική και η Ροδεσία10. Αυτή η απαίτηση ήταν μια συνειδητή έκφραση διεθνισμού και αλληλεγγύης για τους αγώνες απελευθέρωσης που διεξήγαγαν οι μαύροι σε αυτές τις χώρες.
-
Μποϊκοτάζ του Αθλητικού Ομίλου της Νέας Υόρκης.
-
Πρόσληψη περισσότερων μαύρων αθλητών.
Ο Τόμι Σμιθ δημοσιοποίησε τον αγώνα για το μποϊκοτάζ με το άρθρο «Γιατί πρέπει να μποϊκοτάρουν οι Νέγροι» που δημοσιεύτηκε τον Μάρτη του 1968 στο περιοδικό Sport. Έγραφε: «Μαθαίνουμε μέσω της παρατήρησης και της εκπαίδευσης. Ξέρω περισσότερα τώρα από όσα όταν ήμουν παιδί. Ξέρω για παράδειγμα ότι οι Νέγροι δεν αντιμετωπίζονται ισότιμα στις Η.Π.Α. και δεν έχουν όλα τα δικαιώματα που υποτίθεται ότι τους εγγυάται το Σύνταγμα. Το σωστό είναι σωστό και το λάθος λάθος. Αναγνωρίζω πολλά λάθη και είμαι διατεθειμένος να παλέψω για το δίκαιο. Δεν είμαι στρατευμένος. Όταν, όμως, πρέπει να διεκδικήσω τα δικαιώματά μου, είμαι εξτρεμιστής. Αναγνωρίζω ότι οι Νέγροι έχουν περισσότερες ευκαιρίες στον αθλητισμό γενικά και στους Ολυμπιακούς Αγώνες ειδικότερα από ό,τι σε οποιονδήποτε άλλο τομέα… Εννοώ δηλαδή ότι θα έδινα και το δεξί μου χέρι για το χρυσό μετάλλιο στην Ολυμπιάδα αλλά όχι και την προσωπική μου αξιοπρέπεια. Δεν είμαι απόλυτα σίγουρος για τις πράξεις μου. Κανείς δεν μπορεί να είναι. Αλλά ενεργώ όπως πιστεύω ότι πρέπει και με βάση τη συνείδησή μου. Ξέρω ότι έχω χαλάσει την εικόνα μου και συνεπώς και το μέλλον της οικογένειάς μου. Θα ήμουν ηλίθιος αν δεν το παραδεχόμουν. Αλλά θα ήμουν κάτι λιγότερο από άνθρωπος, αν δεν δρούσα σύμφωνα με τα πιστεύω μου».
Ο Τζιν Τζόνσον , ένας από τους καλύτερους άλτες του ύψους, συμφωνεί: «Θα ήθελα να θέσω το εξής ερώτημα: Ποια θα ήταν η μοίρα του Ραλφ Μπόστον αν δεν ήταν πολύ καλός άλτης; Ή του Τσάρλι Γκριν , αν δεν ήταν τόσο γρήγορος σπρίντερ; Θα ήταν απλοί μαύροι άνθρωποι που θα είχαν τα ίδια προβλήματα όπως όλοι οι μαύροι πολίτες μέσα σε ένα ρατσιστικό σύστημα… Είμαι περήφανος που βλέπω ότι αυτοί που προτείνουν το μποϊκοτάζ έχουν τη συνείδηση να καταλάβουν ότι ο αγώνας που διεξάγεται από αυτούς που αντιστέκονται στο Φίλμορ, το Γουότς και το Χάρλεμ είναι και δικός τους αγώνας. Οι προσπάθειες των Νέγρων στον αθλητισμό βοήθησαν μόνο όσους ήθελαν να ασχοληθούν με αυτόν. Το Κίνημα για τα Πολιτικά Δικαιώματα11 απαιτεί τη βοήθεια και τη συνεισφορά όλων των μαύρων ανεξαρτήτως του επιπέδου ζωής τους. Οι Νέγροι αθλητές δεν μπορούν να είναι εξαίρεση ούτε πρέπει να διαχωρίζουν τον εαυτό τους από τον αγώνα. Το γεγονός ότι απαιτείται μια τόσο μεγάλη θυσία όπως η απώλεια της ευκαιρίας συμμετοχής σε Ολυμπιακούς Αγώνες δείχνει και τη σοβαρότητα του εγχειρήματος».
Το μποϊκοτάζ έγινε εθνικό θέμα. Ο Ρόναλντ Ρέιγκαν12, κυβερνήτης τότε της Καλιφόρνια, διαφωνούσε έντονα: «Είμαι κάθετα αντίθετος με αυτό που προσπαθεί να πετύχει ο Έντουαρντς. Δεν βοηθά έτσι να επιτευχθεί αρμονία μεταξύ των φυλών». Η δήλωση του Ρέιγκαν ήταν βαθιά προσβλητική για ανθρώπους όπως ο Σμιθ, ο Έβανς και ο Άλσιντορ που δυσανασχετούσαν με την παρουσίασή τους ως μαριονέτες του Έντουαρντς. Ο Έντουαρντς απάντησε στον Ρέιγκαν χαρακτηρίζοντάς τον παραλυμένο γουρούνι, ανίκανο να κυβερνήσει».
Θα ήταν λάθος ωστόσο να νομίσουμε ότι η αντίσταση στους θιασώτες του μποϊκοτάζ προερχόταν μόνο από το «παραλυμένο γουρούνι» και το λοιπό κατεστημένο. Όπως ο Ρόι Γουίλκινς13 και οι ακτιβιστές του ’50 για τα Κοινωνικά Δικαιώματα μίλησαν κατά του Μοχάμεντ Άλι, έτσι και τώρα ξέσπασε μια ξαφνική βίαιη αντίδραση ενάντια στους «απεργούς» αθλητές. Ο Ντον Γιανγκ, αθλητικογράφος είδωλο για τον μαύρο τύπο, έγραψε στην Chicago Tribune:
«Αν ο Τόμι Σμιθ πιστεύει ότι “δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένας νέγρος”, όταν δεν αθλείται στον στίβο, τότε όντως “δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένας νέγρος”. Όταν κάποιος συνειδητοποιεί ότι εκατομμύρια Νέγρων Αμερικανών άντεξαν τη στενοκεφαλιά του Νότου χωρίς ποτέ να γίνουν δεκτοί από την πολιτεία, τότε αναρωτιέται γιατί κλαίγεται ο Σμιθ. Νιώθω μόνο περιφρόνηση για αυτούς που παραπονιούνται ότι δεν υπάρχουν αρκετοί ήρωες αλλά περνούν το χρόνο τους προσπαθώντας να καταστρέψουν την εικόνα που έχουν χτίσει. Η φράση ότι “η Αμερική είναι τόσο ρατσιστική όσο η Νότια Αφρική” είναι το πιο υπερβολικό ψέμα του καιρού μας».
Μόνο ο Τζάκι Ρόμπινσον14 υποστήριξε την κίνηση του μποϊκοτάζ λέγοντας: «Υποστηρίζω αυτούς που αποφάσισαν να θυσιάσουν την ευκαιρία κατάκτησης ενός ολυμπιακού μεταλλίου. Σέβομαι το κουράγιο τους. Οφείλουμε να κατανοήσουμε το λόγο και την αγανάκτηση που κρύβεται πίσω από αυτήν την κίνηση. Στις μέρες μου ήταν διαφορετικά. Ίσως δεν είχαμε τόσο θάρρος».
Λίγους μήνες πριν πεθάνει, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ15 εξέφρασε την αλληλεγγύη και την υποστήριξή του στο μποϊκοτάζ. Ο αντιπρόσωπός του, Άντριου Γιανγκ, δήλωσε:
«Ο Δρ. Κινγκ επικροτεί αυτή τη νέα ευαισθησία ανάμεσα στους Νέγρους αθλητές και τις δημόσιες προσωπικότητες και θεωρεί ότι χρειάζεται και άλλη ενθάρρυνση. Ο Δρ. Κινγκ μου είπε ότι αυτό αντιπροσωπεύει ένα νέο πνεύμα συνειδητοποίησης των επιτυχημένων Νέγρων για τους στερημένους συμπολίτες τους. Οι Nέγροι αθλητές μπορεί να αντιμετωπίζονται με κολακεία κατά τη διάρκεια της καριέρας τους αλλά πολλοί θα βιώσουν αργότερα την ίδια αντιμετώπιση όπως οι υπόλοιποι Νέγροι».
Αργότερα, μιλώντας ο ίδιος, στο πλευρό του Έντουαρντς, ο Κινγκ υποστήριξε πλήρως το μποϊκοτάζ: «Είναι μια διαμαρτυρία και ένας αγώνας ενάντια στο ρατσισμό και την αδικία και αυτά προσπαθούμε να εξαλείψουμε με την οργάνωσή μας και τον αγώνα μας. Όποιος αντιλαμβάνεται αυτά τα αιτήματα δεν μπορεί να μην βλέπει την αλήθεια πίσω από αυτά… Η ελευθερία απαιτεί πάντοτε θυσίες και αυτοί έχουν το θάρρος να πουν: “Θα γίνουμε άνθρωποι”· “οι Η.Π.Α. μας στέρησαν τον ανδρισμό μας, την αξιοπρέπειά μας και την αξία της καταγωγής μας, γι’ αυτό εμείς θα σταθούμε στα πόδια μας και θα κάνουμε θυσίες”».
Καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου το κίνημα κερδίζει έδαφος. Η δολοφονία του Κινγκ τον Απρίλιο σοκάρει κάποιους από τους αθλητές που ήταν αντίθετοι στην ιδέα του μποϊκοτάζ. Ο Ραλφ Μπόστον, ο πιο διακεκριμένος αθλητής του στίβου, είπε: «Για πρώτη φορά αφότου άρχισαν οι κουβέντες για το μποϊκοτάζ νιώθω ότι έχω λόγο να συμμετάσχω σε αυτό». Συνέχισε τη δήλωσή του για να εξηγήσει την αντίληψή του: «Έκατσα και το σκέφτηκα και κατέληξα ότι αν πάω στο Μεξικό και αντιπροσωπεύσω τις Η.Π.Α., θα αντιπροσωπεύω ανθρώπους σαν αυτούς που σκότωσαν τον Δρ. Κινγκ. Και αυτό το πιστεύουν και άλλοι. Από την άλλη βέβαια νιώθω ότι αν δεν πάω και κάποια άλλη χώρα κερδίσει το μετάλλιο, πάλι δεν θα έχω καταφέρει κάτι. Είναι ενοχλητικό κάποιος να μην μπορεί καν να μιλήσει σε ανθρώπους κι από πάνω να δολοφονείται για αυτό. Σε κάνει να σκέφτεσαι ότι οι Στόουκλι Καρμάικλ16 και Ραπ Μπράουν17 έχουν δίκιο. Σε όλη μου τη ζωή πίστευα ότι η βία δεν είναι ο τρόπος για να λύσεις το πρόβλημα. Πώς όμως να συνεχίσεις να νιώθεις το ίδιο όταν συμβαίνουν τέτοια πράγματα; Πώς;»
Κατά τη διάρκεια του χρόνου όλο και περισσότεροι αθλητές έθεταν το ίδιο ερώτημα. Ο ιστορικός Ντάγκλας Χάρτμαν γράφει στο βιβλίο του Φυλή, κουλτούρα και η εξέγερση των Μαύρων αθλητών (Race, Culture, and the Revolt of the Black Athlete): Εννέα αθλητές του στίβου (συμπεριλαμβανομένου και του μελλοντικού νικητή του χρυσού στο άλμα εις μήκος Μπομπ Μπίμον) στο πανεπιστήμιο του Τέξας στο Ελ Πάσο αποβλήθηκαν από την ομάδα από τον προπονητή Γουέιν Βάντερμπερτζ (Wayne Vanderburge) μετά την άρνησή τους να αγωνιστούν σε αθλητικό μίτινγκ ως ένδειξη διαμαρτυρίας για την αντιμετώπιση των Μαύρων από την Εκκλησία των Μορμόνων. Τον Ιούλιο, είκοσι τρεις από τους είκοσι πέντε μαύρους αθλητές του πανεπιστημίου της Άιοβα ανακοίνωσαν την απόσυρσή τους από το σχολικό πρωτάθλημα επειδή το αθλητικό συμβούλιο απέρριψε κάποια από τα οκτώ αιτήματά τους, ανάμεσά τους την πρόσληψη Νέγρων προπονητών σε όλα τα αθλήματα.
Το μποϊκοτάζ έμοιαζε πιθανό, αλλά δεν ήταν γραφτό να γίνει. Έχασε τη δυναμική του για μια πληθώρα λόγους. Κάποιοι αισθάνθηκαν απειλή από την αμείλικτη προειδοποίηση του Μπράντατζ: «Αν είναι σοβαροί, κάνουν ένα τεράστιο λάθος. Αν δεν το κάνουν στα σοβαρά και χρησιμοποιούν τους Ολυμπιακούς αγώνες για δημοσιότητα, να ξέρουν ότι δεν μας αρέσει». Κάποιοι ένιωθαν ότι και μόνο που αναφερόταν το θέμα ήταν αρκετό. Αλλά το πιο βασικό και άλυτο πρόβλημα ήταν οι αθλητές, οι οποίοι προπονούταν μια ζωή για τους Ολυμπιακούς και ήταν κατανοητό να μην θέλουν να τα παρατήσουν.
Ο Ράφερ Τζόνσον , θρύλος του στίβου, στην αυτοβιογραφία του Ο Καλύτερος Που Μπορώ Να Γίνω (The Best That I Can Be), αναφέρεται στα ανάμεικτα συναισθήματα κάποιων μαύρων αθλητών απέναντι στο μποϊκοτάζ αλλά και στο ίδιο το κίνημα. Είναι μια ξεκάθαρη έκθεση της διττής φύσης της συνείδησης των μαύρων αθλητών που κουβαλούν πάνω τους τόσο ένα αίσθημα προνομίου όσο και ένα αίσθημα πόνου. «Αυτό που πρέπει να αναρωτηθείς είναι: “Τι καλό θα βγει από αυτό; Θα βοηθήσει τη στέγαση; Θα βοηθήσει την εκπαίδευση; Θα βοηθήσει την εργασία;” Δεν μπορώ να καταλάβω πως το μποϊκοτάζ της Ολυμπιάδας είναι σχετικό με όλα αυτά». Αναφέρεται επίσης στο κίνημα συνολικά: «Οι μαχητικές τακτικές των Στόουκλι Καρμάικλ, Ραπ Μπράουν, Άντζελα Ντέιβις18 και Μάλκολμ Χ19 φαινόταν διασπαστικές και καταστροφικές. Εννοείται βέβαια ότι χαιρόμουν που υπήρχαν. Τολμούσαν να πουν αλήθειες που οι άλλοι δεν έλεγαν και η δράση τους επιτάχυνε τη διαδικασία της κοινωνικής αλλαγής. Το μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας ίσως να μην είχε ξυπνήσει ποτέ αν δεν ακούγονταν αυτές οι άγριες και απειλητικές φωνές».
Ο Τζον Κάρλος μου εξέφρασε μετά από χρόνια την αγανάκτησή του για αυτόν τον τρόπο σκέψης. «Πολλοί αθλητές νόμιζαν ότι κερδίζοντας μετάλλια θα προστατεύονταν από το ρατσισμό. Αλλά ακόμα και αν κέρδιζες το μετάλλιο, δεν έφτανε. Δεν θα σωνόταν ούτε η μητέρα σου ούτε η αδερφή σου ούτε τα παιδιά σου. Το πολύ πολύ να σου χάριζε 15 λεπτά δόξας. Η υπόλοιπη ζωή σου όμως τι θα απογινόταν;»
Το μποϊκοτάζ πέτυχε όμως το στόχο του να αφυπνίσει ένα μεγάλο κοινό. Όπως λέει και ο Έβανς: «Ο Χάρι (εννοεί τον Έντουαρντς) ήξερε να παίζει με τα μίντια. Όλο το χρόνο έλεγε ότι θα ψηφίζαμε για τα προκριματικά των Ολυμπιακών και για όλο το χρόνο οι εφημερίδες ασχολούνταν με αυτό. Κάποιοι εκδότες πιάστηκαν κορόιδα. Έγραφαν: “Κοιτάξτε αυτούς τους στενόμυαλους και ηλίθιους Μαύρους. Δεν ξέρουν τι κάνουν”. Με αυτά που έλεγαν εξέθεταν τον πραγματικό τους εαυτό. Οι αθλητές βέβαια καταψήφισαν το μποϊκοτάζ. Σε αυτό ήλπιζα και εγώ γιατί ήθελα να τρέξω στους Αγώνες. Ήξερα ότι αυτό θα συνέβαινε, ότι η πρόταση αυτή ήταν ένας τρόπος να αποκτήσουμε διαπραγματευτικό πλεονέκτημα. Το είχαμε συζητήσει με τον Τομ (εννοεί τον Σμιθ) και έλεγα ας πούμε ότι θα μποϊκοτάρουμε τους Αγώνες για να πετύχουμε μερικά πράγματα, αλλά κατά βάθος όλοι ξέραμε ότι θα συμμετείχαμε στο Μεξικό. Αν ο κόμπος έφτανε στο χτένι, θα πηγαίναμε στους Αγώνες. Ένας που δεν ήρθε και πρέπει να τον αναφέρουμε ήταν ο Λιού Άλσιντορ [Τζαμπάρ] που προχώρησε στο δικό του, προσωπικό, μποϊκοτάζ.
Τότε, στις 2 Οκτωβρίου, μόλις δέκα μέρες πριν αρχίσει η Ολυμπιάδα, η αστυνομία του Μεξικού επιτίθεται και σκοτώνει εκατοντάδες φοιτητές20 στην Πόλη του Μεξικού. Ο Ζαν-Πολ Σαρτρ21 και ο Μπέρτραντ Ράσελ22 προχώρησαν σε αυτήν τη δήλωση:
«Η μεξικάνικη κυβέρνηση συμπεριφέρθηκε με απίστευτη βαρβαρότητα που όμοια της είναι μόνο η κατάληψη της Ευρώπης από τα ναζιστικά στρατεύματα και ο βομβαρδισμός του Βιετνάμ από τα αμερικάνικα αεροπλάνα. Σε όλον τον κόσμο άνθρωποι έχουν ξεσηκωθεί με φλογερή οργή και ανησυχία. Εκφράζουμε την πλήρη αλληλεγγύη μας στους ηρωικούς Μεξικάνους φοιτητές. Ζητούμε από τους ανθρώπους, τις οργανώσεις και τα κράτη να μποϊκοτάρουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες… Σχεδόν αμέσως μετά από αυτή τη σφαγή η μεξικάνικη κυβέρνηση συναντήθηκε με την Ολυμπιακή Επιτροπή και δήλωσε “Η μεσολάβηση των δυνάμεων της τάξης εγγυάται την ηρεμία, καθώς και ότι δεν θα υπάρξει κανένα πρόβλημα με τη διεξαγωγή των Αγώνων”. Την ίδια μέρα το Υπουργείο Εξωτερικών (Στέιτ Ντιπάρτμεντ) των Η.Π.Α. δήλωσε: “Οι ταραχές στην Πόλη του Μεξικού επηρέασαν μόλις ένα μικρό μέρος του πληθυσμού και η τάξη έχει πλέον αποκατασταθεί”. Είναι ξεκάθαρη η συνενοχή των Η.Π.Α. και της μεξικάνικης κυβέρνησης στη σφαγή της λαϊκής αντίστασης. Αν η Ολυμπιακή Επιτροπή συμφωνεί να διεξαχθούν οι Αγώνες στο Μεξικό, είναι συνένοχη στο έγκλημα».
Μολονότι η παρενόχληση και η τρομοκράτηση των αθλητών της OPHR δεν μπορεί να συγκριθεί με τη σφαγή των φοιτητών και των συμπαραστατών τους, η πρόθεση ήταν η ίδια: να πνιγεί η διαμαρτυρία. Αυτή η προσπάθεια να επιβληθεί σιωπή έγινε με διάφορους τρόπους. Ένας από αυτούς ήταν ο θρύλος του στίβου Τζέσε Όουενς23, τον οποίο ο Μπράντατζ έστειλε να δυσφημίσει τους Ολυμπιακούς αντάρτες. Όπως γράφει και ο Ντάγκλας Χάρτμαν, για τον Όουενς το μποϊκοτάζ δεν ήταν τίποτα παραπάνω από «αύξηση της πολιτικής επιρροής» την οποία και καταδίκαζε λέγοντας ότι «στον αθλητισμό δεν υπάρχει χώρος για την πολιτική». Αντίθετα, υποστήριζε ότι «οι Ολυμπιακοί βοηθούν να γεφυρωθεί το χάσμα παρεξήγησης μεταξύ των ανθρώπων αυτής της χώρας» και έτσι προωθούν «τον αμερικάνικο τρόπο ζωής». Σε μια συμπληρωματική του δήλωση που δημοσιεύτηκε υπό τον τίτλο «Ολυμπιακοί Αγώνες, προπύργιο της αμεροληψίας» προσέθετε ότι οι αθλητικές υποτροφίες βοηθούν τους νέους να παρακολουθούν τα κολέγια της επιλογής τους.
Ο Όουενς δεν ήταν ο μόνος Μαύρος θρύλος του αθλητισμού που καταφέρθηκε κατά της OPHR. Το «άλλο του μισό» στη δεκαετία του ’30 είχε επίσης άποψη. Όπως ανέφερε ο Χάρτμαν: «ο Τζο Λούις υποστηρίζει ότι οι έγχρωμοι αθλητές πρέπει να θεωρούν τους εαυτούς τους πρώτα Αμερικανούς και έπειτα έγχρωμους Αμερικανούς και διαφωνεί με αυτούς που υποστηρίζουν το μποϊκοτάζ. “Όποτε έχεις την ευκαιρία να κάνεις κάτι για την πατρίδα σου, πρέπει να το κάνεις” έλεγε».
Στην Πόλη του Μεξικού ο Μπράντατζ έστειλε τον Όουενς να μιλήσει στην ομάδα στίβου προκειμένου να τους αποθαρρύνει να διαμαρτυρηθούν μέσα στο στάδιο. Το σχέδιο του Μπράντατζ όμως δεν πήγε πολύ καλά. Δεν θα μπορούσε να διαλέξει χειρότερο ομιλητή. Όπως διηγείται ο Λι Έβανς:
«Ο Τζέσε είχε μπερδευτεί από όσο ξέρω. Η USOC24 τον κυνηγούσε και το ήξερε. Του φέρθηκαν άσχημα παρά τα κατορθώματά του στους Ολυμπιακούς του Βερολίνου, όπου κέρδισε τέσσερα χρυσά μετάλλια. Γύρισε, δεν έβρισκε δουλειά και έπαιζε στον ιππόδρομο. Ήμαστε πολύ ενοχλημένοι από τη συμπεριφορά του γιατί ήξερε τι περνούσαμε αλλά προσποιούταν ότι δεν καταλάβαινε και, όταν ζήτησε να συναντηθεί μαζί μας στην Πόλη του Μεξικού, γίναμε έξω φρενών. Νόμισα ότι μας κάλεσε επειδή τον έστειλε ο Έιβερι Μπράντατζ. Καθόταν στα επίσημα μαζί με όλους τους σημαντικούς ανθρώπους, τους προνομιούχους, του ευγενείς, του Έιβερι Μπρανταζτ του κόσμου. Έχουν ένα ειδικό χώρο που κάθονται για να παρακολουθούν τους αγώνες και εκεί καθόταν και ο Τζέσε. Νόμιζε ότι ήταν ένας από αυτούς. Είχε ξεχάσει ότι κάποτε ήταν και αυτός ένας αθλητής που πάλευε για να ζήσει, όπως εμείς. Ήρθε λοιπόν και άρχισε να μας μιλάει λες και ήταν ο Έιβερι Μπράντατζ ή ο Βασιλιάς της Αγγλίας ή κάποιος σπουδαίος τέλος πάντων και μας έλεγε βλακείες και αναγκαστήκαμε να τον διώξουμε από το δωμάτιό μας. Ακόμα και σήμερα τον θαυμάζω. Για αυτό λέω ότι ήταν μπερδεμένος, γιατί κατά βάθος γνώριζε ότι και ο ίδιος ήταν θύμα. Ήταν ένα θύμα και τον λυπόμασταν».
Μετά τους Ολυμπιακούς του ’68, ο Όουενς είπε στον Σμιθ και στον Κάρλος «Η Μαύρη γροθιά είναι ένα σύμβολο που στερείται νοήματος. Όταν την ανοίγεις, έχεις μόνο τα δάχτυλα, αδύναμα και άδεια. Η μόνη στιγμή που η Μαύρη γροθιά έχει σημασία είναι όταν κρατάει λεφτά. Εκεί βρίσκεται η δύναμη».
Τη δεύτερη μέρα των αγώνων ο Σμιθ και ο Κάρλος ύψωσαν το ανάστημά τους. Στα 200 μέτρα ο Σμιθ κέρδισε το χρυσό μετάλλιο σημειώνοντας παγκόσμιο ρεκόρ και ο Κάρλος το χάλκινο.
Ο Σμιθ έβγαλε τότε τα μαύρα γάντια. Όταν ο αργυρός ολυμπιονίκης, ένας αθλητής από την Αυστραλία ονόματι Πίτερ Νόρμαν25, κατάλαβε τι γινόταν, καρφίτσωσε στο πέτο του μια κονκάρδα της OPHR δείχνοντας έτσι την αλληλεγγύη του. Καθώς η αμερικάνικη σημαία κυμάτιζε στον ουρανό και ακουγόταν ο εθνικός ύμνος, ο Σμιθ και ο Κάρλος έσκυψαν τα κεφάλιά τους και ύψωσαν τις γροθιές τους σχηματίζοντας το χαιρετισμό της Μαύρης Δύναμης. Η διαμαρτυρία τους όμως δεν περιορίστηκε μόνο στα γάντια26. Οι δύο αθλητές δεν φορούσαν παπούτσια διαμαρτυρόμενοι έτσι για την φτώχεια, ενώ φορούσαν χάντρες στη μνήμη όσων έπεσαν θύματα λιντσαρίσματος.
Ύστερα από λίγες ώρες και οι δύο αποβλήθηκαν από το Ολυμπιακό Χωριό. Ο Έιβερι Μπράντατζ το δικαιολόγησε ως εξής: «Παραβίασαν έναν από τους βασικότερους κανόνες των Ολυμπιακών Αγώνων: η πολιτική δεν χωρά σε αυτούς».
Η ειρωνεία της τύχης ήθελε τον Μπράντατζ και την αντίδρασή του να είναι η αιτία που η διαμαρτυρία μπήκε στο επίκεντρο της δημοσιότητας. Όπως έγραψε και ο Ρεντ Σμιθ27: «Με το να σε πιάνει υστερία με το περιστατικό, να αποβάλεις τους αθλητές από το Ολυμπιακό Χωριό και να τους διώχνεις από το Μεξικό, πολλαπλασιάζεις τον αντίκτυπο του γεγονότος». Στην ανέκδοτη αυτοβιογραφία του ο Μπράντατζ συνέχισε να «μουρμουρά» για τον Σμιθ και τον Κάρλος γράφοντας ότι «διεστραμμένα μυαλά και τρελές προσωπικότητες θα υπάρχουν παντού και είναι αδύνατο να τις εξαλείψεις».
Αλλά ο Μπράντατζ δεν ήταν ο μόνος που συμπεριφερόταν τόσο εξοργιστικά. Η εφημερίδα Los Angeles Times κατηγόρησε τον Σμιθ και τον Κάρλος για «ναζιστικό χαιρετισμό». Το περιοδικό Time αντικατέστησε το σύνθημα των Ολυμπιακών Αγώνων «Γρηγορότερα, Ψηλότερα, Δυνατότερα» με το «Πιο θυμωμένα, Αηδιαστικότερα, Αποκρουστικότερα». Η εφημερίδα Chicago Tribune ονόμασε την ενέργεια «ντροπή για τη χώρα», «περιφρονητική για τις Η.Π.Α.» και «προσβλητική προς τους συμπατριώτες τους». Οι Σμιθ και Κάρλος ήταν «λιποτάκτες» που θα γύριζαν στη χώρα για «να αναγνωριστούν ως ήρωες από κάποιους ελάχιστους εξτρεμιστές».
Η χαριστική βολή όμως προήλθε από ένα νεαρό ρεπόρτερ της εφημερίδας Chicago American ονόματι Μπρεντ Μουσμπέργκερ , ο οποίος έγραψε: «Είναι κουραστικό για κάποιον να βλέπει τις Η.Π.Α. να εξευτελίζονται από αθλητές που διασκεδάζουν με τα λεφτά της χώρας τους. Το να διαμαρτύρεσαι και να οργανώνεσαι κατά του ρατσισμού μπορώ να το καταλάβω. Αλλά το να βγάζεις τα άπλυτα στη φόρα μπροστά σε ολόκληρο τον κόσμο και μάλιστα κατά τη διάρκεια αγώνων που πάνω από όλα είναι πρωτίστως διασκέδαση δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια νεανική παρόρμηση και μάλιστα από αθλητές που θα έπρεπε να προσέχουν». Χαρακτήρισε επίσης τον Σμιθ και τον Κάρλος ως «σκουρόχρωμους ναζιστές».
Ο Σμιθ και ο Κάρλος όμως δεν μετάνιωναν. Ο Κάρλος ήταν ξεκάθαρος για το λόγο που έπρεπε να αντιδράσει. «Ήμουν μαζί με τον Δρ. Κινγκ δέκα μέρες πριν πεθάνει. Μου είχε πει ότι είχε λάβει ένα γράμμα με μία σφαίρα με το όνομά του χαραγμένο πάνω της. Θυμάμαι ότι τον κοίταξα κατάματα αλλά δεν είδα να φοβάται. Δεν φοβόταν τίποτα. Είχε όμως απεριόριστη αγάπη και αυτό από μόνο του αρκούσε για να μου αλλάξει τη ζωή και να με οδηγήσει στον αγώνα. Δεν θα φοβόμουν ποτέ πια τον αντίπαλό μου αλλά θα αγαπούσα τους ανθρώπους για τους οποίους αγωνίζομαι. Για αυτό και αν κοιτάξετε τη φωτογραφία στο βάθρο είμαι ο μόνος με ξεκούμπωτη τη φόρμα ενώ και ο Τόμι και ο Πίτερ Νόρμαν είναι κουμπωμένοι. Αντιπροσώπευα έτσι τους εργάτες, τους μεροκαματιάρηδες, τα μαύρα πρόβατα. Για αυτό και δεν κουμπώθηκα. Η συνεισφορά αυτών των ανθρώπων στην κοινωνία δεν αναγνωρίζεται ποτέ παρότι είναι πολύ σημαντική».
Όταν γύρισαν πίσω στην πατρίδα, ο Σμιθ και ο Κάρλος βρήκαν αρκετούς υποστηρικτές από τη Μαύρη Κοινότητα αλλά όχι τους πάντες. Ο Κάρλος εξηγεί: «Μόνο οι λιγότερο προνομιούχοι ένιωθαν περήφανοι. Μόνο αυτό είχαν να επιδείξουν. Ποτέ δεν μας “αγκάλιασαν” οι μαύροι επιχειρηματίες και οι μαύροι πολιτικοί. Όταν αυτοκτόνησε η γυναίκα μου το 1977, ποτέ δεν προσφέρθηκαν για βοήθεια».
Ο Κάρλος πιστεύει ακόμα και σήμερα ότι εξαιτίας αυτής της έλλειψης βοήθειας αυτοκτόνησε η γυναίκα του. «Είχαμε απίστευτες οικονομικές δυσκολίες» μου είπε. «Έκανα ό,τι δουλειά έβρισκα. Δεν ήμουν και πολύ περήφανος. Υπηρετικό προσωπικό, προσωπικό ασφαλείας, κηπουρός, επιστάτης, οτιδήποτε για να τα φέρω βόλτα. Είχαμε τέσσερα παιδιά και κάποιες νύχτες έπρεπε να τεμαχίζω τα έπιπλα μας και να τους βάζω φωτιά στη μέση του δωματίου για να ζεσταθούμε… Ήμουν το κακό παιδί, ο δικέφαλος δράκος που φτύνει φωτιές. Αυτό σήμαινε ότι ήμαστε μόνοι».
Ο Σμιθ και ο Κάρλος παρότι δέχονταν πυρά από κάθε πλευρά, είχαν την αμέριστη αλληλεγγύη των συναδέλφων τους. Όπως είπε ο Έβανς «Ήμουν τρελός. Ήθελα να γυρίσω πίσω. Δεν ήθελα να τρέξω. Αλλά ο Τόμι και ο Τζον ήρθαν και με παρότρυναν να τρέξω και να κερδίσω. Ήρθαν στο δωμάτιό μου και μου απελευθέρωσαν το μυαλό. Ήμουν μπερδεμένος αλλά με τα όσα μου είπαν με απελευθέρωσαν».
Ο Έβανς πήρε θέση όταν μαζί με τους συναθλητές του φόρεσαν στο βάθρο μαύρους μπερέδες. Όταν τα μίντια τον ρώτησαν γιατί το έκανε, απάντησε σαρκαστικά «επειδή έβρεχε». Η πραγματικότητα όμως ήταν διαφορετική. Όπως θυμάται και ο ίδιος: «Ξέραμε ότι ο μαύρος μπερές ήταν σύμβολο του Κόμματος των Μαύρων Πανθήρων28…
Τους θεωρούσα αρκετά θαρραλέους αλλά δεν θα έκανα κάτι παρόμοιο με τη δράση τους. Αντάλλαζαν πυροβολισμούς με την αστυνομία σχεδόν κάθε μέρα. Η δική μου διαμαρτυρία ήταν εύκολη. Αυτό είναι ένα από τα διδάγματα που πήρα από τον Μάλκολμ Χ και τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Ο καθένας έχει ένα ρόλο, αλλά πρέπει και να τον επιτελεί. Προσπαθούσα να πείσω και άλλο κόσμο. Έλεγα “θα είναι εύκολο. Θα είμαστε στην Ολυμπιάδα. Ξέρω κάποιους στο Όκλαντ που πυροβολούνται με τους μπάτσους. Δεν μπορούμε να συγκριθούμε μαζί τους. Δεν διακινδυνεύουμε κάτι”. Όπως αποδείχτηκε όμως διακινδυνεύαμε τη ζωή μας. Δέχτηκα περίπου είκοσι απειλές κατά της ζωής μου όσο ήμουν στην Πόλη του Μεξικού. Μου έστελναν γράμματα. Η KKK29 και το NRA30 έλεγαν “θα σας σκοτώσουμε παλιοαράπηδες”. Έλεγαν ακόμα και το πότε και πού θα σε πυροβολήσουν».
Ο Έβανς θυμάται επίσης την κριτική που του επιφυλάχθηκε, όταν γύρισε. «Πέρασα και εγώ δύσκολα καθώς, από τη μια, οι Μαύροι θεωρούσαν ότι δεν έκανα αρκετά και, από την άλλη, οι λευκοί ήταν απλώς έξαλλοι. Είχα απέναντί μου και τις δύο πλευρές. Οι Μαύροι θεωρούσαν ότι έπρεπε να ανατινάξω το βάθρο. Μόνο έτσι θα ήταν ικανοποιημένοι μετά από την κίνηση του Τόμι και του Τζον».
Ο Σμιθ και ο Κάρλος βρήκαν υποστήριξη και από εκεί που δεν το περίμεναν. Το προσωπικό της Ολυμπιακής ομάδας, όλοι λευκοί και απόφοιτοι του Χάρβαρντ, προχώρησαν στην παρακάτω δήλωση: «Εμείς, ως μονάδες, ενδιαφερόμαστε για τη θέση του Μαύρου στην αμερικάνικη κοινωνία και για τον αγώνα του για ίσα δικαιώματα. Ως μέλη της Ολυμπιακής ομάδας των Η.Π.Α. νιώθουμε την ηθική δέσμευση να υποστηρίξουμε τους Μαύρους συναθλητές μας στην προσπάθειά τους να γνωστοποιήσουν την αδικία και την ανισότητα που διαποτίζει την κοινωνία μας».
Δεν τους υποστήριξαν όμως όλοι οι αθλητές. Ο μποξέρ Tζορτζ Φόρμαν 31, ως άμεση αντίδραση στην πράξη του Σμιθ και του Κάρλος, ανέμισε μια αμερικάνικη σημαία μετά την κατάκτηση του χρυσού μεταλλίου. Αυτό τον έκανε πολύ αγαπητό στα μίντια αλλά μέχρις εκεί. Όπως λέει και ο ίδιος το 2003 «Οι περισσότεροι το θεώρησαν σπουδαίο αλλά τότε συνέβη κάτι που μου προξένησε τεράστιο πόνο. Ήμουν μόλις 19 ετών και άνθρωποι ερχόταν στο Fifth Ward32 και μου έλεγαν “Πώς μπόρεσες να κάνεις κάτι τέτοιο όταν τα αδέρφια μας προσπαθούν να κάνουν κάτι;”. Νόμιζα ότι τους πρόδωσα. Τους προκάλεσα μεγάλο πόνο». Ο Φόρμαν, σε αντίθεση με την ομάδα στίβου, ήταν προσκεκλημένος του Νίξον33 στο Λευκό Οίκο.
Η OPHR και οι ενέργειες του Σμιθ και του Κάρλος ήταν ένα τρομερό χτύπημα στην υποκρισία και μάλιστα σε μια τόσο μεγάλη διοργάνωση. Παρόλα αυτά το κίνημα της Νέας Αριστεράς34 και το κίνημα της Μαύρης Δύναμης είχαν ένα προφανές και αρκετά σημαντικό μειονέκτημα: την απουσία των γυναικών. Πολλά καλέσματα της OPHR για δράση είχαν δηλώσεις όπως «να ξαναβρούμε τον ανδρισμό μας», λες και οι γυναίκες δεν ήταν θύματα του ρατσισμού ή λες και δεν μπορούσαν να ορθώσουν το ανάστημά τους. Η ανοησία αυτής της πράξης έγινε γρήγορα κατανοητή, όταν πολλές αθλήτριες στάθηκαν αλληλέγγυες. Η Γουαιόμα Τάιους35, ολυμπιονίκης στη σκυταλοδρομία 4x100, δήλωσε: «Αφιερώνουμε τη νίκη μας στον Τζον Κάρλος και τον Τόμι Σμιθ». Η Τάιους σχολίασε μετά από χρόνια: «Μου προκαλούσε φρίκη το γεγονός ότι οι άνδρες μας είχαν δεδομένες. Πίστευαν ότι δεν μπορούσαμε να σκεφτούμε μόνες μας και ότι θα κάναμε ό,τι μας έλεγαν».
Η κριτική είναι έγκυρη, αλλά οι προσπάθειες του Σμιθ και του Κάρλος θα μείνουν στην ιστορία ως η στιγμή που τα προνόμια της αθλητικής δόξας συντρίβονται για ένα μεγαλύτερο σκοπό. Σχετικά με το αποτέλεσμα της διαμαρτυρίας και το πώς οι άνθρωποι θυμούνται τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1968 στην Πόλη του Μεξικού, ο Τζίμι Χάινς (Jimmy Hines), χρυσός ολυμπιονίκης στα 100 μέτρα, λέει: «Έχω μιλήσει σε πάνω από 1.000 εκδηλώσεις και στο τέλος της κάθε μίας μου έκαναν την ίδια ερώτηση: “Ήσαστε αυτοί…; Αυτοί που…;”. Νομίζω ότι αυτό θα μείνει χαραγμένο για πάντα».
1 Ο Tommie Smith, γεννημένος στις 6 Ιουνίου του 1944, ήταν χρυσός ολυμπιονίκης στα 200 μέτρα στην Ολυμπιάδα του Μεξικού το 1968 με χρόνο 19.83. Ήταν η πρώτη φορά που το χρονόμετρο έπεσε κάτω από τα 20 δευτερόλεπτα. Το 1978 έγινε μέλος του National Track and Field Hall of Fame ενώ έχει τιμηθεί πολλές φορές για τη συμβολή του στον αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τον Αύγουστο του 2008 χάρισε ένα από τα παπούτσια που φορούσε το ’68 στον Ουσέιν Μπόλτ.
2 Ο John Wesley Carlos, γεννημένος στις 5 Ιουνίου του 1945, ήταν χάλκινος ολυμπιονίκης στα 200 μέτρα στην Ολυμπιάδα του Μεξικού το 1968. Μετά το τέλος της καριέρας του ασχολήθηκε για δύο χρόνια επαγγελματικά με το ποδόσφαιρο (δες και υποσημείωση 6) αλλά εγκατέλειψε λόγω τραυματισμού, έγινε μέλος της Ολυμπιακής Επιτροπής των Η.Π.Α. και συνεργάστηκε με την PUMA. Το 2005 έγινε μέλος του αθλητικού National Track and Field Hall of Fame ενώ έχει τιμηθεί πολλές φορές για τη συμβολή του στον αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το 1974 έγινε και τραγούδι (“Mr. John Κάρλος” στο δίσκο “Livet är en fest”) από τη Σουηδική μπάντα Nationalteatern.
3 Η OPHR (The Olympic Project for Human Rights – Ολυμπιακό Σχέδιο για τα Ανθρώπινα Δικιώματα) ήταν μια οργάνωση που συγκροτήθηκε τον Οκτώβρη του 1967 και ως στόχο της είχε να αγωνιστεί κατά του φυλετικού διαχωρισμού στις Η.Π.Α. και σε άλλες χώρες καθώς και κατά του ρατσισμού στον αθλητισμό. Τα περισσότερα μέλη της ήταν μαύροι αθλητές και εκπρόσωποι κοινοτήτων αλλά και αρκετοί αλληλέγγυοι λευκοί.
4 Ο Harry Edwards, γεννημένος στις 22 Νοεμβρίου του 1942, είναι Αφροαμερικάνος κοινωνιολόγος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια. Είναι συγγραφέας του βιβλίου Η εξέγερση του Μαύρου αθλητή και ήταν από τα ιδρυτικά στελέχη της OPHR. Έχει διατελέσει σύμβουλος της ομάδας αμερικάνικου ποδοσφαίρου (δες και υποσημείωση 6) San Francisco 49ers καθώς και της ομάδας του NBA Golden State Warriors. Έχει δηλώσει στο περιοδικό Time: «Πρέπει να μάθουμε στα παιδιά μας να ονειρεύονται με τα μάτια ανοιχτά. Οι πιθανότητες να γίνουν σαν τον Jerry Rice ή τον Magic Johnson είναι σχεδόν μηδαμινές. Τα Μαύρα παιδιά πρέπει να μάθουν να διοχετεύουν την ενέργειά τους με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνουν παραγωγικοί πολίτες μέσα σε μια ολοένα και αναπτυσσόμενη τεχνολογική κοινωνία».
5 Ο Lee Edward Evans, γεννημένος στις 25 Φεβρουάριου του 1947, ήταν χρυσός Ολυμπιονίκης στα 400 μέτρα και στη σκυταλοδρομία 4x400 στην Ολυμπιάδα του Μεξικού το 1968. Όταν πήρε τη θέση του στο βάθρο, μαζί με δύο ακόμα συναθλητές του, φόρεσε ένα μαύρο μπερέ, σύμβολο των Μαύρων Πανθήρων. Πλέον είναι προπονητής στο πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα αλλά όταν τελειώσει το συμβόλαιό του σκοπεύει να μετοικήσει στην Αφρική ή το Μεξικό «όπου έχεις πραγματική ελευθερία και όχι σαν αυτή που σου προσφέρουν οι Η.Π.Α.». Το 1983 έγινε μέλος του National Track and Field Hall of Fame των Η.Π.Α.
6 Ο όρος ποδόσφαιρο που διαβάζουμε στο κείμενο αναφέρεται σε αυτό που έχουμε γράψει ως αμερικάνικο ποδόσφαιρο στις υποσημειώσεις, δηλαδή αυτό που εμείς, ως μη Αμερικάνοι, ονομάζουμε ράγκμπι. Για αυτό και οι Αμερικάνοι όταν λένε ποδόσφαιρο, το γνωστό σε όλους μας με την ασπρόμαυρη μπάλα, το ονομάζουν soccer. Το αμερικάνικο ποδόσφαιρο, όπως είναι η ακριβής ονομασία του, είναι τελείως διαφορετικό από το ράγκμπι, αν και προήλθε από αυτό, και καλό θα ήταν να μην τα συγχέουμε.
7 Ο Ferdinand Lewis “Lew” Alcindor, Jr. (γνωστότερος ως Kareem Abdul Jabbar), γεννημένος στις 16 Απριλίου του 1947, είναι ένας από τους δημοφιλέστερους και καλύτερους παίκτες που πάτησαν ποτέ στα παρκέ του NBA. Ξεκίνησε την καριέρα του στο κολεγιακό πρωτάθλημα με τη φανέλα του UCLA (1968-1969). Σε επαγγελματικό επίπεδο, έπαιξε στους Milwakee Bucks (1969-1975) και τους Los Angeles Lakers (1975-1989). Με τους τελευταίους κέρδισε 6 πρωταθλήματα ως παίκτης (1971, 1980, 1982, 1985, 1987, 1988) και ένα (2009) ως βοηθός προπονητή. Κατέχει πολλά ρεκόρ μεταξύ των οποίων, αυτό του πρώτου παίκτη στην ιστορία του NBA σε ρεκόρ πόντων (38.387) και λεπτών συμμετοχής (57.446). Από το 1995 αποτελεί και μέλος του Basketball Hall Of Fame. Σε δήλωσή του στο περιοδικό Playboy είπε για την αλλαγή του ονόματός του «Ήθελα κάτι που να είναι κομμάτι της κληρονομιάς μου καθώς πολλοί σκλάβοι που ήρθαν εδώ ήταν μουσουλμάνοι. […] Η φυλή μου ονομαζόταν Yoruba και γνώρισαν τη σκλαβιά. […] Είναι τρομερό ότι οι Μαύροι δεν έχουν την παραμικρή ιδέα για την ιστορία τους, η οποία είτε αποσιωπάται είτε διαστρεβλώνεται».
8 Ο Muhammad Ali (γνωστός και ως Cassius Marcellus Clay Jr.), γεννημένος στις 17 Ιανουαρίου του 1942), είναι ο καλύτερος, κατά πολλούς, μποξέρ όλων των εποχών. Κέρδισε τρεις φορές τον τίτλο του πρωταθλητή. Σε 61 αγώνες έχασε μόλις 5 φορές. Το 1964 ασπάστηκε το Έθνος του Ισλάμ και άλλαξε το όνομά του από Κάσιους Κλέι σε Μοχάμεντ Άλι. Το 1966 του ήρθε το χαρτί κατάταξης και δήλωσε «Δεν έχω πρόβλημα με τους Βιετκόνγκ. Δεν με αποκάλεσαν ποτέ αράπη». Το 1967 αρνήθηκε δημόσια να πάει να πολεμήσει στο Βιετνάμ εξαιτίας της αντίθεσής του με αυτόν τον πόλεμο. Αυτή του η ενέργεια είχε σαν αποτέλεσμα να του αφαιρέσουν την επαγγελματική του άδεια καθώς και τον τίτλο του και να μην αγωνιστεί ξανά για τέσσερα χρόνια. Το στιλ του ήταν εκπληκτικό: ο ίδιος το χαρακτήριζε «να πετάς σαν πεταλούδα, να τσιμπάς σαν μέλισσα». Το 1999, το περιοδικό Sports Illustrated τον ανακήρυξε «αθλητή του αιώνα», ενώ το BBC τον ανέδειξε ως την κορυφαία «αθλητική προσωπικότητα του αιώνα». Η κόρη του κινείται στα ίδια αθλητικά βήματα με αυτόν. Τα τελευταία χρόνια υποφέρει από την ασθένεια του πάρκινσον.
9 Ο πόλεμος του Βιετνάμ διήρκησε 20 χρόνια (01/11/1955-30/04/1975) και έληξε με τη νίκη του κομμουνιστικού Βορρά (και των συμμάχων του) επί του αντικομμουνιστικού Νότου (και των συμμάχων του). Καθ’ όλη την περίοδο αυτή, αλλά κυρίως τη δεκαετία του 60, αποτέλεσε σημαντικό σημείο αναφοράς όλων των αντικαπιταλιστικών/αντιιμπεριαλιστικών κινημάτων (ενόπλων και μη) και η νίκη των κομμουνιστών ανταρτών τροφοδότησε με ακόμα μεγαλύτερη ενέργεια τα αντάρτικα κινήματα άλλων χωρών αλλά και τον ταξικό ανταγωνισμό στον «αναπτυγμένο πρώτο κόσμο». Στις Η.Π.Α., εν προκειμένω, αποτέλεσε το κύριο σημείο αναφοράς του αντιπολεμικού κινήματος του ’60.
10 Οι δύο αυτές χώρες είχαν τα πιο σκληρά και απάνθρωπα ρατσιστικά καθεστώτα της αφρικανικής ηπείρου.
11 Το Αφροαμερικάνικο Κίνημα για τα Πολιτικά Δικαιώματα (Afro–American Civil Rights Movement) αναφέρεται σε κινήσεις και κινήματα που ξέσπασαν στις Η.Π.Α. από το 1896 μέχρι το 1968 και ως στόχο τους είχαν να καταδείξουν τις ρατσιστικές διακρίσεις σε βάρος των Αφροαμερικανών και να προτείνουν τρόπους δράσης για την εξάλειψή τους. Αρκετές από τις οργανώσεις που συμμετείχαν προτιμούσαν τον όρο «Νότιο Κίνημα Απελευθέρωσης» μιας και ο κυριότερος χώρος δράσης ήταν ο Νότος των Η.Π.Α., όπου οι μαύροι αντιμετώπιζαν τεράστιο πρόβλημα, και η μάχη απέναντι στις ρατσιστικές αντιλήψεις είχε να κάνει και με βασικές ανθρώπινες αξίες όπως η ελευθερία, ο σεβασμός, η αξιοπρέπεια, η κοινωνική και οικονομική ισότητα.
12 Ο Ronald Wilson Reagan (06/02/1911-05/06/2004) εργαζόταν ως ηθοποιός πριν γίνει κυβερνήτης της Καλιφόρνιας (1967-1975) και κατόπιν Πρόεδρος των Η.Π.Α. (1981-1989), ο γηραιότερος που εξελέγη ποτέ (69 και 73 ετών αντίστοιχα για τις δύο του θητείες). Η θητεία του συνέπεσε με αυτήν της Μάργκαρετ Θάτσερ (1979-1990) στην Αγγλία και οι δυο τους ήταν από τους πιο σκληρούς φιλελεύθερους πολιτικούς που γνωρίσαμε ποτέ. Σκληρή γραμμή απέναντι στα συνδικάτα, στρατιωτικές εισβολές, υψηλοί φόροι και νέοι νόμοι αποτελούσαν τα πολιτικά τους χαρτιά. Θεωρείται από την πλειοψηφία των Αμερικανών ως ένας από τους πλέον πετυχημένους προέδρους τους. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του προσβλήθηκε από τη νόσο του Αλτσχάιμερ.
13 Ο Roy Wilkins (30/081901-08/091981) ήταν ένας από τους επιφανέστερους Αφροαμερικανούς ακτιβιστές για τα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα στις Η.Π.Α. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου κατήγγειλε, αποκήρυξε και διέγραψε κομμουνιστές ακτιβιστές από το Κίνημα και από πολλούς αριστερούς Αφροαμερικανούς κατηγορήθηκε ότι έτσι προσέφερε χείρα βοηθείας στους λευκούς αντικομμουνιστές και το ρατσιστικό σύστημα που υποτίθεται ότι πολεμούσε.
14 Ο Jack Roosevelt “Jackie” Robinson (31/011919-24/10/1972) ήταν ο πρώτος Αφροαμερικανός που έπαιξε στο εθνικό πρωτάθλημα του baseball. Μέχρι και το 1947, όταν και έκανε το ντεμπούτο του με τους Brooklyn Dodgers, οι Αφοαμερικανοί είχαν το δικό τους ξεχωριστό, ανεπίσημο πρωτάθλημα και δεν μπορούσαν να παίξουν σε εθνικό επίπεδο. Για περισσότερα από 60 χρόνια επικρατούσε αυτός ο ρατσιστικός διαχωρισμός γνωστός και ως «η γραμμή του χρώματος». Έκτοτε, ο Jackie Robinson αποτέλεσε σύμβολο για το Κίνημα των Πολιτικών Δικαιωμάτων αλλά και για κάθε Μαύρο.
15 Ο Martin Luther Κινγκ, Jr. (15/011929-04/041968) ήταν κληρικός, ακτιβιστής και άτυπος ηγέτης του Αφροαμερικανικού Κινήματος για τα Πολιτικά Δικαιώματα. Στα 4 Απριλίου του 1968 δολοφονήθηκε με μία σφαίρα στο στήθος στο μοτέλ που διέμενε στο Μέμφις του Τέξας. Η είδηση του θανάτου του οδήγησε σε γενικευμένες ταραχές σε πάνω από 100 πόλεις των Η.Π.Α.. Κήρυττε την πολιτική της «μη βίας». Ο Κινγκ δήλωνε διαρκώς πως δεν είναι ριζοσπάστης και διατηρούσε πολύ καλές σχέσεις με τον Λευκό Οίκο και τον πρόεδρο Κένεντι. Στόχος του ήταν να πειστεί το Δημοκρατικό Κόμμα να ψηφίσει την κατάργηση των ρατσιστικών νόμων. Γι’ αυτό απέφευγε κάθε κριτική στο Δημοκρατικό Κόμμα, θεωρώντας ότι οποιαδήποτε ριζοσπαστικοποίηση του κινήματος θα τρόμαζε την ηγεσία του. Ενώ, όμως, οι ηγέτες του κινήματος έκαναν συμβιβασμούς, για να μη διαταραχθεί η ενότητα με τους Δημοκρατικούς, ο Κένεντι τους άφηνε απροστάτευτους απέναντι στις ρατσιστικές επιθέσεις προκειμένου να μη χάσει την επιρροή του στους λευκούς ψηφοφόρους του Νότου. Κάποιες από τις γνωστές του φράσεις είναι οι εξής: «Δεν πολεμάς το σκοτάδι με σκοτάδι. Μόνο με το φως μπορείς», «Έχω ένα όνειρο», «Το μίσος δεν αντιμετωπίζει το μίσος. Μόνο η αγάπη μπορεί», «Σχεδόν πάντοτε η μειονότητα των δημιουργικών, αφοσιωμένων ανθρώπων έκανε τον κόσμο καλύτερο».
16 Ο Stokely Standiford Churchill Carmichael (29/061941-15/101998), γνωστός και ως Kwame Ture, καταγόταν από το Τρινιδάδ και ήταν μία από τις δημοφιλέστερες φυσιογνωμίες του Κινήματος. Ήταν μάλιστα αυτός που εισήγε στην καθημερινή ομιλία την έκφραση «Μαύρη Δύναμη» (Black Power). Διετέλεσε πρόεδρος της «Φοιτητικής Μη Βίαιης Συντονιστικής Επιτροπής» (SNCC) καθώς και επίτιμος πρόεδρος των Μαύρων Πανθήρων. Σε δήλωσή του ως πρόεδρος της SNCC είπε «Καλούμε τους Μαύρους αυτής της χώρας να ενωθούν, να αναγνωρίσουν την κληρονομιά τους, να χτίσουν μια κοινότητα. Είναι ένα κάλεσμα για να καθορίσουν τους στόχους τους και να φτιάξουν τις δικές τους οργανώσεις». Πέθανε από καρκίνο του προστάτη.
17 Ο Jamil Abdullah Al-Amin (γνωστός και ως Hubert Gerold Brown και ως H. Rap Brown ), γεννημένος στις 4 Οκτωβρίου του 1943, διαδέχτηκε τον Stokely Carmichael στην προεδρία της SCNN ενώ υπήρξε και υπουργός δικαιοσύνης στο Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων. Έμεινε στην ιστορία, πέρα από την πολιτική του δράση, και για δηλώσεις όπως «Η βία θυμίζει τόσο Αμερική όσο και η σπιτική πίτα», «Αν η Αμερική δεν αλλάξει, θα την κάψουμε». Συνελήφθη αρκετές φορές για πολιτική δράση ενώ από το 2000 εκτίει ισόβια ποινή κάθειρξης για ανθρωποκτονία, αν και η περίπτωσή του δεν είναι πλήρως διασταυρωμένη.
18 H Angela Davis, γεννημένη στις 26 Ιανουαρίου του 1944, είναι φιλόσοφος και πολιτική ακτιβίστρια. Έχει μιλήσει πολλές φορές κατά της θανατικής ποινής και του σωφρονιστικού συστήματος των Η.Π.Α.. Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 αποχώρησε από το Κομμουνιστικό Κόμμα των Η.Π.Α. και αυτοπροσδιορίζεται ως δημοκρατική σοσιαλίστρια. Έχει παραστεί ως ομιλήτρια σε πολλές συγκεντρώσεις και εκδηλώσεις.
19 Ο Malcolm X (19/05/1925-21/02/1965), γνωστός και ως Malcolm Little και ως El-Hajj Malik El-Shabazz, ήταν μουσουλμάνους ιερέας και ακτιβιστής. Δολοφονήθηκε με 16 σφαίρες κατά τη διάρκεια ομιλίας του στο Μανχάταν. Στις ομιλίες του συνέδεε την αντιρατσιστική πάλη με την αντιιμπεριαλιστική: «Η εξέγερση των μαύρων δεν είναι μια φυλετική διαμάχη μεταξύ μαύρων και λευκών. Είναι κομμάτι της παγκόσμιας εξέγερσης που ζούμε σήμερα, της εξέγερσης των καταπιεσμένων ενάντια στους καταπιεστές τους». Απέναντι στις ρατσιστικές επιθέσεις και την αστυνομική βία ο Μάλκολμ Χ δεν απαντούσε με τη «μη βία», αλλά με την αυτοάμυνα και την προτροπή για απελευθέρωση των μαύρων «με οποιοδήποτε μέσο» (by any means necessary). Το κάλεσμά του ήταν κάλεσμα για επαναστατική δράση, για το χτίσιμο μιας νέας κοινωνίας. Το 1992 ο Denzel Washington τον ενσάρκωσε στη μεγάλη οθόνη υπό τις οδηγίες του Spike Lee .
20 Κάποιους μήνες πριν είχαν ξεσπάσει συγκρούσεις μεταξύ φοιτητών και αστυνομικών δυνάμεων μετά το τέλος ενός ποδοσφαιρικού αγώνα με αποτέλεσμα το θάνατο κάποιων φοιτητών. Αυτό το γεγονός οδήγησε τους φοιτητές της πόλης σε πολύμηνες κινητοποιήσεις και στη δημιουργία ενός αρκετά ισχυρού και μαζικού φοιτητικού κινήματος. Το πανεπιστήμιο της πόλης καταλήφθηκε και οι στρατιωτικές δυνάμεις το εκκένωσαν. Ύστερα από αυτή την τροπή οι φοιτητές κάλεσαν σε συγκέντρωση στις 2 Οκτώβρη, η οποία εξελίχθηκε σε μακελειό. Οι στρατιώτες επιτέθηκαν στους φοιτητές ύστερα από πυροβολισμούς των τελευταίων (πρόσφατα αποδείχθηκε ότι οι πυροβολισμοί ήταν έργο μυστικών στρατιωτών) με αποτέλεσμα το θάνατο αρκετών.
21Ο Jean-Paul Charles Aymard Sartre (21/06/1905-15/041980) ήταν Γάλλος υπαρξιστής φιλόσοφος, συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας. Αποτέλεσε εμβληματική φιγούρα της γαλλικής φιλοσοφίας και του μαρξισμού. Το 1964 αρνήθηκε να παραλάβει το Νόμπελ Λογοτεχνίας που του απονεμήθηκε. Για την αιματηρή επίθεση της παλαιστινιακής οργάνωσης «Μαύρος Σεπτέμβρης» στην Ολυμπιάδα του Μονάχου το 1972 δήλωσε: «η τρομοκρατία είναι ένα τρομερό όπλο αλλά οι καταπιεσμένοι δεν έχουν άλλο τρόπο να παλέψουν». Αντιτάχθηκε στον πόλεμο του Βιετνάμ, υποστήριξε τους Αλγερινούς αντάρτες στον πόλεμό τους με τη Γαλλία και έπαιρνε θέση για όλα τα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα που προέκυπταν.
22 Ο Bertrand Arthur William Russell, 3rd Earl Russell (18/05/1872-02/021970) ήταν Βρετανός φιλόσοφος, μαθηματικός και ιστορικός. Ήταν μέλος του Εργατικού Κόμματος αλλά τον Οκτώβρη του 1965 έσκισε την κάρτα μέλος του ως ένδειξη διαμαρτυρίας για την αποστολή βρετανικών στρατευμάτων στο Βιετνάμ, στον πόλεμο του οποίου είχε ασκήσει σκληρή κριτική. Στάθηκε κριτικά τόσο απέναντι στον Χίτλερ όσο και στο σοβιετικό ολοκληρωτισμό και ήταν υπέρμαχος του πυρηνικού αφοπλισμού. Αποτέλεσε επίσης πηγή έμπνευσης για μεγάλο μέρος της αριστερής σκέψης εκείνης της περιόδου ενώ μέχρι το τέλος της ζωής του δεν έπαψε να παίρνει ανοιχτά θέση σε διάφορα ζητήματα. Το 1950 κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας.
23 Ο James Cleveland “Jesse” Owens (12/10/1913-31/03/1980) ήταν Αφροαμερικανός αθλητής του στίβου και χρυσός ολυμπιονίκης σε 4 αθλήματα στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου το 1936. Πριν την έναρξη των αγώνων τον επισκέφτηκε ο ιδρυτής της Adidas και του πρότεινε να φορέσει τα παπούτσια της εταιρείας του. Αυτή ήταν η πρώτη χορηγία σε Αφροαμερικάνο αθλητή. Παντού διέδιδε τις αξίες της θρησκείας, της σκληρής δουλειάς και της αφοσίωσης. Μετά την επιτυχία του στο Βερολίνο προτίμησε να αποσυρθεί από την ενεργό δράση και να δρέψει τους καρπούς της επιτυχίας του, αλλά δεν κατάφερε τίποτα περισσότερο από το να κάνει χαμαλοδουλειές, να τζογάρει και να χρωστάει στην εφορία. Πέθανε από καρκίνο του πνεύμονα.
24 Η USOC (United States Olympic Committee – Ολυμπιακή Επιτροπή των Η.Π.Α.) αναγνωρίσθηκε επίσημα το 1894 και δεν λαμβάνει κρατική χορηγία. Τα έσοδά της προέρχονται από φιλανθρωπίες και δωρεές.
25 Ο Peter George Norman (15/06/1942 – 03/10/2006) ήταν Αυστραλός αθλητής και αργυρός ολυμπιονίκης στα 200 μέτρα στην Ολυμπιάδα του Μεξικού το 1968. Η αλληλέγγυα προς τους δύο Αφροαμερικανούς συναθλητές του κίνησή του στοίχισε την αθλητική του καριέρα καθώς παρότι έπιανε κάθε φορά το όριο χρόνου, η ομοσπονδία της χώρας του δεν τον ξαναέστειλε σε διεθνή αθλητικά μίτινγκ. Ήταν η αιτία επίσης οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Μονάχου, το 1972, να γίνουν χωρίς άντρες αθλητές από την Αυστραλία. Όταν ρωτήθηκε γιατί προχώρησε σε αυτήν την κίνηση δήλωσε ότι αντιτασσόταν στη «πολιτική λευκής ανωτερότητας» που επικρατούσε στη χώρα του και ότι μολονότι είχαμε φτάσει στο 1968, οι Αβοριγίνες, ιθαγενείς της Αυστραλίας, συνέχιζαν να είναι αποκλεισμένοι από την κοινωνία, να υποφέρουν οικονομικά και να μην έχουν ίσα κοινωνικοπολιτικά δικαιώματα.
26 Το σχέδιο, το οποίο το αναφέρεται στο κείμενο αλλά κάπως μπερδεμένα, είχε ως εξής. Και οι δύο Αφροαμερικανοί αθλητές θα φορούσαν τα γάντια τους στην απονομή. Ο Κάρλος όμως ξέχασε τα δικά του και ύστερα από παρέμβαση του Norman φόρεσε το αριστερό γάντι του Σμιθ και για αυτό έχει υψωμένη την αριστερή του γροθιά. Και οι δύο αθλητές δεν φορούσαν παπούτσια παρά μόνο μαύρες κάλτσες ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τη φτώχεια των μαύρων. Ο Σμιθ φορούσε και ένα μαύρο κασκόλ που αντιπροσώπευε τη Μαύρη Περηφάνια ενώ ο Κάρλος είχε ξεκούμπωτη τη φόρμα ως ένδειξη συμπαράστασης στους σκληρά εργαζόμενους και φορούσε επίσης και ένα κολιέ από χάντρες αφιερωμένο στη μνήμη όσων λυντσαρίστηκαν. Ο Norman με τη σειρά του φόρεσε απλώς, όπως και οι υπόλοιποι, μια κονκάρδα της OPHR ως ένδειξη αλληλεγγύης. Με το τέλος της τελετής το πλήθος τους γιούχαρε. Ο Σμιθ δήλωσε «Όταν κερδίζω, είμαι Αμερικανός και όχι ένας μαύρος Αμερικανός. Αλλά όταν κάνω κάτι “κακό”, λένε ότι είμαι ένας Νέγρος. Είμαστε Μαύροι και μάλιστα, περήφανοι Μαύροι. Η Μαύρη Αμερική θα κατανοήσει αυτό που κάναμε σήμερα». Το 2005 ένα άγαλμά των δύο Αφροαμερικανών φιλοτεχνήθηκε από τον καλλιτέχνη και πολιτικό ακτιβιστή Rigo 23 και κοσμεί πλέον τον χώρο του κολεγίου του San Jose. Τον Ιούλιο του 2008 οι δύο αθλητές τιμήθηκαν δημόσια στο Los Angeles για αυτήν τους την ενέργεια.
27 Ο Walter Wellesley “Red” Smith (25/091905-15/01/1982) ήταν ένας από τους δημοφιλέστερους αθλητικούς συντάκτες των Η.Π.Α. Αποτέλεσε έναν από τους πιο επίμονους κριτικούς του Μοχάμεντ Άλι καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας του τελευταίου.
28 Tο Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων (The Black Panther Party) (1966-1976) ήταν μια μαχητική οργάνωση που αναφερόταν στην ανατροπή του καπιταλισμού, συγκρότησε ένοπλες πολιτοφυλακές για την αυτοάμυνα των Αφροαμερικανών και έθετε διαχωριστικές ανάμεσα στους μαύρους καταπιεσμένους και τους μαύρους καταπιεστές, όπως και στους λευκούς καταπιεσμένους και καταπιεστές. Η συνεπής και βίαιη δράση τους οδήγησε αρκετά μέλη του κόμματος στη φυλακή ενώ άλλα δολοφονήθηκαν σε συμπλοκές με αστυνομικούς. Οι λευκοί υποστηρικτές του κόμματος ίδρυσαν το Κόμμα των Λευκών Πανθήρων, μέλος του οποίου ήταν και το συγκρότημα MC5. Οι διαφωνίες μεταξύ των μελών, η ολοένα και πιο ανεξέλεγκτη ένοπλη δράση καθώς και οι πολλές δικές οδήγησαν στη διάλυση.
29 Με τον όρο KKK (Ku Klux Klan γνωστή και ως The Klan) αναφερόμαστε κυρίως σε δύο διακριτές οργανώσεις που έδρασαν στις Η.Π.Α. και υποστήριξαν το ιδεολόγημα της υπεροχής των λευκών έναντι των άλλων φυλών, τον αντισημιτισμό, τον ρατσισμό, την ομοφοβία, την αυτοχθονία και τον Ρωμαιοκαθολισμό. Η ίδρυση της πρώτης ΚΚΚ χρονολογείται στις 24 Δεκεμβρίου 1865 στο Πουλάσκι του Τενεσί, αμέσως μετά τον αμερικανικό εμφύλιο. Ιδρύθηκε από έξι βετεράνους των Ομόσπονδων Πολιτειών και η δράση της διήρκεσε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1870. Η ονομασία «Κου Κλουξ Κλαν» προήλθε από σύνθεση της ελληνικής λέξης κύκλος (Κου Κλουξ) και της αγγλικής clan (φυλή). Το 1915 δημιουργήθηκε η δεύτερη διακριτή οργάνωση, στο όρος Στόουν της Ατλάντα, με ιδρυτή τον συνταγματάρχη και ιεροκήρυκα διαφόρων θρησκευτικών αδελφοτήτων Γουίλιαμ Τζόζεφ Σίμονς. Έφτασε στην ακμή της στη δεκαετία του 1920, περίοδο κατά την οποία διέθετε περισσότερα από 4.000.000 μέλη. Ήδη από τη δεκαετία του ’30 η επιρροή της άρχισε να εξασθενεί σημαντικά με αποτέλεσμα σήμερα να αριθμεί λίγες χιλιάδες μέλη.
30 Η NRA (National Reform Association – Οργάνωση για την Εθνική Μεταρρύθμιση) ήταν μια χριστιανική οργάνωση που έχει τις ρίζες της πολύ βαθιά στο παρελθόν. Χρονολογείται από το 1863 αλλά έκανε δυναμική εμφάνιση τις δεκαετίες του ‘40 και του ’50, όταν και έλαβε μέρος στον αντικομμουνιστικό πόλεμο που κήρυξαν ο κυβερνήσεις των Η.Π.Α. εναντίον όλων των αγωνιζομένων στο εσωτερικό.
31 O George Edward Foreman, γεννημένος στις 10 Ιανουαρίου του 1949, θεωρείται ένας από τους πιο επιτυχημένους πυγμάχους όλων των εποχών. Είναι μάλιστα ο γηραιότερος πρωταθλητής καθώς κέρδισε το δεύτερο τίτλο του σε ηλικία 46 ετών. Πλέον είναι επιχειρηματίας και έχει και τη δική του εκκλησία. Το περιοδικό Ring τον κατέταξε ένατο ανάμεσα στους 100 καλύτερους πυγμάχους όλων των εποχών. Έχασε μόλις 5 από τους 81 αγώνες που έδωσε.
32 Η Fifth Ward (Πέμπτη Πτέρυγα) είναι μια από τις έξι περιοχές στις οποίες χωρίζεται η πόλη Χιούστον του Τέξας.
33 Ο Richard Milhous Nixon (09/01/1913-22/04/1994) ήταν ο 37ος Πρόεδρος των Η.Π.Α. (1969-1974). Είναι ο μόνος Πρόεδρος στην ιστορία των Η.Π.Α. που παραιτήθηκε (εξαιτίας του σκανδάλου Γουοτεργκέτι) αλλά και που διετέλεσε και αντιπρόεδρος (1953-1961). Πέθανε ευρισκόμενος σε κώμα ύστερα από βαρύ εγκεφαλικό. Επί της προεδρίας του ξεκίνησαν οι επίσημες συνομιλίες με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας και η αποκατάσταση των σχέσεων με την Ε.Σ.Σ.Δ.
34 Ο όρος Νέα Αριστερά (New Left) εμφανίστηκε στις Η.Π.Α. και στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 και επιχειρούσε να ανασυγκροτήσει όλη την παραδοσιακή αριστερίστικη και μαρξιστική αντίληψη, που αντιλαμβανόταν τον εαυτό τους ως πρωτοπορίες του συνδικαλισμού και της ταξικής πάλης. Στις Η.Π.Α. αναμείχθηκε αρκετά με το κίνημα των Χίπις και τις πανεπιστημιακές εξεγέρσεις ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο προσπάθησε να διορθώσει τα λαθη της «Παλιάς Αριστεράς». Ως σημείο εκκίνησης θεωρείται η διφορούμενη στάση των Κομμουνιστικών Κομμάτων απέναντι στην Ουγγρική Επανάσταση του 1956.
35Η Wyomia Tyus, γεννημένη στις 29 Αυγούστου του 1945, ήταν χρυσή ολυμπιονίκης στα 100 μέτρα και στη σκυταλοδρομία 4x100 στην Ολυμπιάδα της Πόλης του Μεξικού το 1968. Εγκατέλειψε την ενεργό δράση την ίδια εκείνη χρονιά και αργότερα έγινε προπονήτρια και ιδρυτικό μέλος του Ιδρύματος για τον Γυναικείο Αθλητισμό. Το 1980 έγινε μέλος του National Track & Field Hall of Fame και το 1985 του U.S. Olympic Hall of Fame.